‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi saodat sultonsaidova, ‘lmas sharipova

Muridlar ham  ikkimizdan  shodu shodon.  (Abdulla  Qahhor)
46
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Neologizmlaming stilistik vazifasi juda xilma-xildir.
M a’lumki,  hayotimizda yangi paydo b o ‘lgan  so‘zlar faqat  atash 
vazifasini  bajaradi.  Masalan:  mini  market, fayl,  sayt,  disket, flejka, 
shartnoma,  grant,  internet,  kompyuter,  magistr,  bakalavr,  super- 
market,  xolding  va  hokazo.
Lekin  yozuvcliilar  tom onidan  yaratiladigan  neologizmlaming 
stilistik imkoniyati  katta.  Bular okkazionalizmlar deyiladi.  Masalan: 
G ‘afur  G ‘ulom  -dosh  so‘z  yasovchi  ahiksi  yordamida  quyidagi 
yangi  so‘zlami  yaratgan:  eldosh,  yerdosh,  kurashdosh,  qalamdosh 
kabi.  M irtemir  esa  yurakdosh,  to'ydosh,  soqoldosh  kabi  so‘zlami, 
Maqsud  Shayxzoda  nuriston,  quyoshiston,  nurobod,  quyoshobod, 
xalqobod  kabi  so‘zlarni,  Erkin  Vohidov  changiston,  balchig'iston 
kabilami  yaratgan.
Bunday leksikaga yana dialektizmlar, terminlar,  kansclarizmlar, 
jargon  va  argolar  ham  kiradi.  Bulaming  hammasi  funksional  stil 
turlaridan  badiiy,  publitsistik,  so‘zlashuv  stillarida  stilistik  m a’no 
ifodalaydi.
Dialeklizmlar badiiy asarlarda hayotning aniq tasvirini berishda, 
qahram onlar  nutqining  o ‘ziga  xosligini  sa'm inlash,  m ahalliy 
koloritnini saqlab qolishda slilistik figura sifatida qo‘llaniladi.  Masalan: 
Qating oglridi? (Oybek.  «Bolalik»)
Bu jumlada  bosh  qahramon  Musavoy  nutqi  berilgan,  bu  uning 
toshkentlik ekaniga ishora.
Lekin vaqtli matbuotda shevaga xos so‘zlaming ishlatilishi  ijobiy 
hol emas.  Masalan:  Otlar,  toylar chillada ko'taram bo ‘iib,  kishnamay 
qo ‘ygani  hammaga  ma'lum.
D ia lek tizm lard a n   ta sh q a ri,  p ro fessio n alizm ,  texnitsizm , 
terminlar  ham  badiiy  stilda  m a’lum  bir  maqsad  bilan  ishlatiladi. 
Bunday leksika xalqimizning ishlab chiqarishi, faoliyati  ifodalangan 
asarlard a  k o 'p lab   q o ‘llan ilad i.  M asalan:  O ta-onasi  feo d a l,