Aleksandr Konstantinovich Glazunov

Rus klassik musiqasi 

 

Rus  musiqasi    rus  xalq  musiqa  ijodiga  asoslangan  holda  tarkib  topdi. 

Uning xususiyati va milliy xarakteri sekin-asta yuzaga kela boshladi. 

     XIX asr boshida Glinkadan oldin yashagan kompozitorlar: A.A.Gurilyov, 

A.Ye.Varlamov, A.A Alyabyev, A.P.Verstovskiy va boshqalar ajoyib asarlar 

yaratgan  edilar.  Ularning  qo’shiqlari,  cholg’u  kuylari  hozirgacha  sevib 

aytiladi, kuylanadi va tinglanadi. 

     Qo’shiq va romanslar ularning ijodida asosiy o’rin egallaydi. Ular orasida 

Gurilyovning  «Shivirlama,  sen  poyalar»,    «Qo’ng’iroqchalar  bir  hilda 

eshitiladi»,  Varlamovning  «Tong  saharda  uni  uyg’otma»,  «Oqarib  ko’rinar 

bir yelkan», Alyabyevning «Bulbul» singari asarlari eng mashhurdir. 

   Bu  kompozitorlarning  ijodi  asosan  rus  mavzusiga  bag’ishlangan  bo’lib, 

ularda  rus  xalq  qo’shiqlarining  unsurlari  keng  qo’llaniladi.  Mana  shu 

sababdan  ham  bu  kompozitorlarning  asarlari  ko’p  yillar  davomida  rus  xalq 

ijodi  deb qaralardi. 

---

 

10 

   Mana  shu  davrda  Verstovskiyning  «Askoldova  mogila»  va  boshqa  asarlari 

yaratildi.  Verstovskiy  operasiga  yorqin  so’z  dialoglari  kiritilgan,  operada 

musiqa  dramaturgiyasi  yetarli  darajada  mukammal  bo’lmasa  ham,  unda 

ko’pgina ajoyib xor, ariya  va qo’shiqlar  bor edi. 

     Mana  shu  opera  rus  milliy  musiqa  maktabining  yaratilishi  uchun  asos 

bo’ldi.  Shu  davrda  hukmron  sinflar  faqat  g’arb  musiqasi,  chunonchi  italyan 

va  fransuz  musiqa  madaniyatini  joriy  qilishga  intilardilar,  ammo  yuqorida 

bayon  qilingan  asarlarning  yaratilishi  bu  g’oyaga  qarshi  kurash  shakllaridan 

biri bo’ldi. 

    Rus klassik musiqasi   M.I.Glinka ijodida uzil-kesil shakllandi. 

    Pushkin  rus  adabiyoti  tarixida  xalq  ijodi    va  xalq      ozodlik  kurashi  bilan 

chambarchas bog’langan yangi realistik uslub davrini ochgani singari, Glinka 

ham  rus  musiqasida  xalq  qahramonlik  g’oyalarini  ifodalaydigan  va  xalq 

qo’shiq ijodiga asoslangan davr yaratishga muvaffaq bo’ldi. 

    Glinka xalq-qahramonlik operalarining  yaratilishiga asos bo’lgan birinchi 

rus  tarixiy  –realistik  opera  «Ivan  Susanin»ni  yozdi,  uning  «Ruslan  va 

Lyudmila»  operasi  epik-ertak  operalariga  yo’l  ochib  berdi.  Dargomijskiy 

«Rusalka»  operasi  orqali  birinchi  xalq  maishiy  musiqali  dramani  yaratdi,  

«Keksa  kapral»,  «Titulyar  maslahatchi»,  «Chuvolchang»,  qo’shiqlarida  esa 

hajviy va realizm namunalarini boshlab berdi. 

    XIX asrning 50-60-  rus ijtimoiy hayotida katta yuksalishlar ro’y berdi. Bu 

yuksalish    adabiyotda  (Chernishevskiy,  Belinskiy,  Dobrolyubov,  Nekrasov), 

rassomchilikda  («Peredvijnik»-  rassomlar  guruhi,  Kramskoy,  Perov  va 

boshqalar) o’z ifodasini topdi. 

    1862  yilda  Peterburgda,  1866  yilda  esa  Moskvada  konservatoriyalar 

ochildi, professional  musiqa ta’limi  rivojlandi. Aka-uka Anton   va Nikolay 

Rubinshteynlar konservatoriyalarning tashkilotchilari edilar. 

   Shu davrda «Yangi rus musiqa maktabi» deb ataladigan kompozitorlarning 

ijodiy  birlashmasi  yuzaga  keldi,  bu  birlashmada  M.P.Musorgskiy 

A.P.Borodin,  N.A.Rimskiy-Korsakov,  S.A.Kyuilar  bor  edilar,  unga 

M.A.Balakirev rahbarlik qilardi. 

    Bu to’da o’z oldiga Glinka boshlab bergan yo’lni davom ettirish va uning 

asarlarini targ’ib qilish vazifasini qo’ygan edi. 

  «Yangi  rus  musiqa  maktabi»  musiqa  ijodlarida  rus  musiqa  folklori  bilan 

birga  boshqa  xalqlar  musiqasi,    jumladan,  sharq  musiqasidan  ham  keng 

foydalandi. 

   Rus kompozitori P.I. Chaykovskiy ijodi ham shu davrda ravnaq topdi. 

---

 

11 

  Glinka, 

Borodin, 

Musorgskiy, 

Rimskiy-Korsakov, 

Chaykovskiy, 

Raxmaninov,  Glazunov,  Skryabin  va  boshqalarning  asarlari  rus  klassik 

musiqasining nodir namunalaridan hisoblanadi.