Reja: Biogeografiya biologiya va geografiya fanlari orasidagi fan

Biogegrafiyaning amaliy ahamiyati 

 Biogegrafiya  fanining  ahamiyati  ko’p  xillidir.  Biogeografiyani  bilmasdan  turib  tabiiy 

o’simlik  va  hayvonlardan  ratsional  foydalanish  mumkin  emas.  Inson  uchun  foydali  bo’lgan 

o’simlik va hayvonlar yer sharida bir-xil tarqalgan emas. Hayvon  va o`simlik  mahsulotlaridan 

foydalanish, ulardan foydalanishni eng qulay davrini borligi bilan xarakterlanadi. Bunday qulay 

davr  turli  geografik  regionlarda  turli  vaqtda  bo’ladi.  O`simlik  va  hayvonot  dunyosidan 

foydalanishda, ulardan mahsulot olish normasini bilmaslik yoki normadan oshirib mahsulot olish, 

mahsulot  bazasini  uzilib  qolishiga  va  hatto  yo’q  bo’lib  ketishiga  olib  keladi.  Bunga  yo’l 

qo’ymaslik uchun, biz foydali o’simlik va hayvonlarni geografik tarqalish qonuniyatlarini, ularni 

yildan  yilga  miqdorini  o’zgarishini  va  organizmlarni  hayoti  va  mahsuloti  uchun  qulay  yoki 

noqulay bo’lgan sharoitlarni bilishimiz lozim. 

Hozirgi vaqtda ko’pgina o’simlik va hayvon turlarini miqdori keskin kamayib ketgan va ular 

yoqolib ketayotgan turlar kitobiga- Xalqaro Qizil kitobga kiritilgan. Yo’qolib borayotgan turlarni 

yo’q bo’lib ketishiga yo’l qo’ymaslik uchun, ularni qo’riqlash choralarini amalga oshirish lozim. 

Kamyob hayvonlarni ov qilishni va kamayib ketgan o’simliklarni terib olishni man etish, 

hamda bu turlar uchun optimal sharoitni saqlab qolish biogeografiyani qonunlariga asoslanadi. 

Kishilarni  sog`ligi  uchun  muvoffaqiyatli  kurash,  biogeografik  bilimsiz  amalga  oshmaydi. 

Bu  ish  ham  meditsinaga,  ham  biogeografiyaga  tayanadi.  Ko’pchilik  kasalliklar,  kasallik 

o’yg`atuvchi  organizmlar-viruslar,  bakteriyalar,  zamburug`lar,  parazitik  chuvalchanglar  va 

boshqalar tomonidan tarqatiladi. Atrof muhitni xususiyatlari kasallikni uyg`otuvchi va kasallikni 

tarqatuvchi  organizmlarni  yashashini  mumkinligini  belgilab  turadi.  Kasallikni  tarqatuvchilar 

hayvonlar kasalliklarini (sariq lixoratka tropikda) odamlarda tarqatib yoradilar. 

Masalan  sariq  lixoratka  kasalligi  odamlarga  hasharotlar  (tropik  pashshalari)  yordamida 

maymunlardan tarqatiladi. Bu kasalliklar shu kasallikni o’yg`otuvchilar uchun uni tarqatuvchilar 

uchun va shu kasallik bilan kasallanganlar uchun qulay bo’lgan sharoitga ega bo’lgan o’chog`lar 

hosil qiladi. 

Inson    ana  shunday  kasallik  o’chog`i  joylashgan  ma'lum  tabiiy  sharoitga  kirib  borganda, 

tabiiy  o’chog`li  kasallik  bilan  kasallanadi.  Shuning  uchun  kasallik  o’chog`i  bo’lishi  mumkin 

bo’lgan  tabiiy  sharoitni  bilish,  bu  o’chog`ni  strukturasini  xususiyatlarini  bilish,  uni  fazoda  va 

vaqtda shakllanish qonuniyatlarini bilish, unga qarshi kurashishda xuddi meditsina-davolash yo’li 

bilan kurashdek katta ahamiyatga egadir. Bu bilimlarni bizga biogeografiya beradi. 

O`simlik va o’simlik jamoasidan ma'lum joyni yashash sharoitini aniqlash uchun indikator 

sifatida foydalanish mumkin. 

Turli xil o’simliklarni ko’pchiligi va o’simlik jamoasi tarkibiga qarab biz muhitni turli xil 

xususiyatlari to’g`risida tushuncha hosil qilamiz. Biz grunt suvlarini chuqurligi, ularni sho’rlanish 

---

xususiyati va sho’rlik darajasi, tuproqni ximyaviy va mexanik tarkibi, qazilma boyliklarni borligi, 

doimiy muzlab yotgan yerlarni borligi va ularni chuqurligi, tuproqni havo bilan ta'minlanganlik 

darajasi to’g`risida tushuncha hosil qilamiz. 

Keyingi  vaqtlarda  ishlab  chiqarish  va  o’quv  maqsadlarida  ishlatiladigan  maxsus 

biogeografik kartalar tuzish katta ahamiyatga ega bo’lmoqda. 

Oxirgi o’n yillikda monitoringlar (tabiiy geografik muhit ustidan nazorat qilish) muammosi 

keng ishlab chiqilmoqda. Monitoringlar geografik faktorlarni holatini, tabiatni tabiiy rivojlanish 

yo’nalishi ta'sirida va kishilarni xo’jalik faoliyati ta'siri natijasida o’zgarishini prognoz qilishda 

katta ahamiyatga ega. Bunday tekshirish ishlarida  biogeografiyani roli nihoyat kattadir.