Amaliy audit

Operatsion auditda ish sifatini ta’minlash bosqichlari

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

Maqsadga 

erishish uchun 

uslubni tanlash  

 

 

Rejalash 

tirish 

 

Tashkil qilish 

 

 

Boshqaruv 

 

Hamkorlik 

 

Nazorat 

Auditorlarning 

malakasini 

aniqlash va 

jamoani 

shakllantirish  

 

Xodimlarni 

tanlash va yollash  

 

Audit 

standartlarini 

ishlab chiqish 

Boshqa tizimlar 

bilan hamkorlikni 

ta’minlash 

Standart ta-

lablariga 

mosligini 

tekshiruvchi 

nazorat tizimini 

yaratish  

 

Ma’lumotlar va 

resurs bilan 

ta’minlash  

 

Tashkiliy 

me’yoriy 

buyruqlar va 

yo’riqnomalarni 

shakllan-tirish  

 

Korxona 

xodimlari bilan 

samarali 

hamkorlikni 

ta’minlash  

 

Operatsion 

auditda ish 

sifatini 

ta’minlovchi 

uslubni yaratish  

 

Me’yoriy 

xujjatlarni ishlab 

chiqish  

 

Rejani tuzish va 

faoliyatini 

taqsimlash  

 

Ish hujjatlarini 

tayyorlash  

 

Faoliyat turi-ni 

aniqlash, audit 

meteriallari 

ni umumlash 

tirish va nati-

jalarini taqdim 

etish uslubini 

aniqlash  

 

Uslubiyotni 

moslashtirish va 

texnologiyasini 

ishlab chiqish  

 

Ish rejasi va 

dasturlarini ishlab 

chiqish 

 

Audit jarayo-nida 

aniqlan-gan 

kamchilik-larni 

hisobga olgan 

holda audit rejasi 

va dasturlari-ni 

qayta ko’rib 

chiqish  

 

Operatsion audit 

tekshiruv 

ob’ektlari bilan 

uzviy aloqani 

ta’minlash  

 

Operatsion audit 

natijalarini tahlili va 

nazoratini o’rganish 

 

Operatsion  audit  -  iqtisodiy  samaradorlik  va  uning  mezoni  bo’lgan 

to’la  mehnat  unumdorligiga  baho  berish  maqsadida  xo’jalik  tizimi 

bo’g’inlarining faoliyatini tekshirishni o’z ichiga oladi. 

Ayrim olimlarning fikricha, auditor o’z xulosasini to’g’ri va asosli qilib 

berishi uchun har qanday holda ham xo’jalik faoliyatini iqtisodiy tahlil 

qilish lozimligi uqtirilmoqda. Masalan, M.Pardaevning fikricha «audit va 

tahlil bir-biri bilan uzviy bog’liqlikda. 

 

---

562 

 

Audit va tahlilning o’zaro bog’liqligi 

 

 

 

 

 

 

Audit 

 

Buxgalteriya balansi moddalarining 

realligi, korxona xo’jalik faoliyatini 

moliyalashtirish, kredit bilan 

ta’minlashning to’g’riligini isbotlash 

kabi masalalarni o’rganadi 

Iqtisodiy tahlil 

 

 

Audit nuqtai nazaridan moliyaviy 

xo’jalik faoliyatini tahlil qilib, tegishli va 

kredit mablag’laridan samarali 

foydalanish yo’llarini o’rgatadi 

Auditorlik tekshiruvlari ishlab chiqarishni rejalashtirish va tashkil etish, 

korxonadagi tartib, mehnat va texnologik intizomni, tovar-moddiy zahiralarning 

omborlar  va  boshqa  saqlash  joylaridagi  hisobi,  mulklarning  saqlanishi,  hisob-

kitoblar  holati  va  korxona  moliya-xo’jalik  faoliyati  hamda  uning  natijalariga 

sezilarli  ta’sir  ko’rsatadigan  boshqa  ko’plab  holatlarni  qamrab  oladi.  Shuning 

uchun  auditorlik  hisobotida  korxona  moliya-xo’jalik  faoliyati  va  uning 

natijalariga bevosita ta’sir-ko’rsatadigan, hamda hisob ma’lumotlari va hisobot 

ko’rsatkichlari ishonchliligini pasaytirishiga olib keladigan, mehnatni va ishlab 

chiqarishni  tashkil  etishdagi  katta  kamchiliklarni  bartaraf  etishga  qaratilgan 

tavsiyalar berilishi lozim.  

Agar  audit  oldiga  xo’jalik  tizimiga  yuqori  samaradorlik  va  mehnat 

unumdorligi  darajasiga  chiqish  uchun  yordam  berish  maqsad  qilib  qo’yilgan 

bo’lsa,  ichki  xo’jalik  auditorlarining  kuchi  bilan  ichki  xo’jalik  nazorati 

usullarining  samaradorligini  testdan  o’tkazish  operatsion  auditning  elementini 

tashkil  qiladi.  Masalan,  xodimlarning  kvalifikatsiya  darajasini  tekshirish  -  bu 

ham operatsion audit, agar masala faqat kompaniya o’z mahsulotini samarali va 

unumli ishlab chiqarayotgan yoki yo’qligini aniqlashga qaratilgan bo’lsa. 

Quyida ko’rib o’tiladigan farqlardan tashqari, yana shuni aytish kerakki, 

moliyaviy hisobot auditi o’tgan davrni hisobga olib ish yuritsa, operatsion audit 

xo’jalik  faoliyatining  kelajagiga  taalluqli  bo’ladi.  Masalan,  operatsion  audit 

tufayli  xom-ashyolarni  sotib  olishda  xarajatlarni  kamaytirish  uchun,  biron-bir 

mahsulot  minimal  narxda  xarid  qilinayotganligi  yoki  yo’qligini  baholash 

mumkin. 

 

---

563