Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тдпу ҳузуридаги педагог кадрларни қайта

МАСОФАВИЙ ВА КОМПЬЮТЕР ТАЪЛИМИ 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ 
 
Режа: 
1. Масофавий таълим моҳияти. 
2. Етакчи хорижий мамлакатларда қўлланилаѐтган масофавий 
таълим моделлари. 
3. Масофавий таълим тамойиллари. 
4. Масофавий таълимни ташкил этиш босқичлари. 
5. Компьютер таълими моҳияти ва компьютер таълими техно-
логиялари. 
Таянч тушунчалар: ахборот-коммуникацион технологиялар, 
масофавий таълим, масофавий таълим моделлари, масофавий таълим 
тамойиллари, масофавий таълимнинг дидактик имкониятлари, 
масофавий таълимни ташкил этиш босқичлари, компьютер 
таълими, компьютер таълими технологиялари. 
I. Масофавий таълим моҳияти. Замонавий шароитда ахборот-
коммуникацион технологияларнинг тезкор ривожланиши таълим 
жараѐнида уларнинг имкониятларидан фойдаланиш учун қулай 
шароитни вужудга келтирди. Айни вақтда етакчи хорижий 
мамлакатлар масофадан ўқитиш борасида бой тажриба тўпланган. 
Ўзбекистон шароитида мустақиллик йилларида таълимнинг бу 
турини қўллашга жиддий эътибор қаратилмоқда.
Тобора оммалашиб бораѐтган ушбу таълимнинг мазмунини 
ѐритишда дастлаб тушунчанинг моҳияти англаб олиш мақсадга 
мувофиқдир. Манбаларда “масофавий таълим” тушунчаси турлича 
талқин этилган. Бу ҳол бевосита масофадан ўқитишнинг асосий 
элементлари тадрижий такомили (эволюцияси) билан узвий 
боғлиқ. Зеро, мазкур таълим тури ривожланишининг ҳар бир 
босқичида тасаввурлар қайд этилиб, масофавий ўқитишнинг 
вазифа ва таърифларига турли нуқтаи назардан ѐндашиш мавжуд. 
Бунда масофавий таълимнинг ривожланиш босқичлари асос қилиб 
олинади. 
Манбаларда “масофавий таълим” тушунчасига берилган 
таърифларга таянган ҳолда атамани қуйидагича таърифлаш мумкин: 
84

---

Масофавий таълим технологияси 1969 йилда Англия премьер-
министри Г.Вильсон ташаббусига кўра шакллантирилган деб 
ҳисобланади. Аммо масофадан ўқитиш анча олдинроқ, яъни, 
биринчи барқарор, мунтазам почта алоқасининг шаклланиш 
даврида юзага келган. 1858 йилдан бошлаб Лондон 
университетида барча хоҳловчиларга уларнинг мустақил билим 
олишлари, барча ихтисосликлар ва барча соҳалардаги академик 
даража учун имтиҳон топширишларига рухсат этилган. 1938 
йилдан буѐн Сиртқи таълим бўйича Халқаро кенгаш, 1982 йилдан 
бошлаб, Масофавий таълим бўйича Халқаро Кенгаш номи билан 
машҳур халқаро таълим ташкилотлари сифатида фаолият 
кўрсатмоқда. 
Ўтган асрнинг 90-йиллари ўрталарида Англияда 40 га яқин ана 
шундай турдаги таълим муассасалари фаолият кўрсатган бўлиб, 
уларга ҳар йили 65 минг киши ўқиш учун ариза беришган. Янги 
педагогик технология таълим олувчиларга қулай вақтда ўқишлари 
учун катта имкониятлар яратиб берди. 
Очиқ университетлардаги ўқиш харажатлари анъанавий 
институтларда ўқитишга қараганда 8-10 марта арзон. М: Англияда 
турғун ўқишга 3000, масофавий ўқитиш орқали билим олишга эса 
атига 300 фунт стерлинг тўланади. Биноларга хизмат кўрсатиш, 
жиҳозлар ва лаборатория учун харажатлар, ўқитувчи, 
маъмуриятлар ва хизмат кўрсатувчи ходимлар штати қисқаради. 
Таълим олувчиларга филиаллар тармоғи, телестудия ва компьютер 
тармоғи орқали маслаҳатлар берилади. Англияда ўқувчиларни 
тайѐрлаш дастури 130 та курсни ўз ичига қамраб олади, уларнинг 
кўплари фанлараро боғланиш хусусиятига эга. 
АҚШда шунга ўхшаш ўқитиш тизими ўтган асрнинг
60-йилларнинг ўрталарида қўлланила бошлаган. Ўша пайтларда