Kristalda rentgen nurlarining difraksiyaSI

   

Anod  

Rentgenovskoy 

trubki  

  

λ Kα,  Å 

  

λ Kα

1 ,

,Å 

  

Λ Kα

2 

,Å 

  

λK

β  

,Å 

Cr 

2.29092 

2.2862 

2.29531 

2.08480 

Fe 

1.93728 

1.93527. 

1.93991 

1.75653 

        Co 

1.79021 

1.78892 

1.79728 

1.62075 

        Ni 

1.62912 

1.65784 

1.66169 

1.50010 

       Cu 

1.54178 

1.54051 

1.54433 

1.39217 

       Mo 

0.71069 

0.70926 

0.71354 

0.63255 

       Ag 

0.56083 

0.55936 

0.56378 

0.49701 

  

Bregg qonuni. 1913 yilda Bregg kristallni rentgen nuri bilan nurlantirilganda 

hosil bo’luvchi difraksiyalangan to’plam yo’nalishini oddiy model asosida aniqlash 

mumkinligini  aniqladi.  Bu  modelga  muofiq  tushuvchi  rentgen  nuri,  kristallning 

turli  atom  tekisligidan  ko’zguli  akslanadi.  Difraksiyalangan  to’plam  yo’nalishi 

parallel atom tekisligidan akslangan nurlarning interferensiyasi orqali aniqlanadi. 1 

– rasmda keltirilgan sxemaga asoslanib, Bregg o’z qonunini chiqardi. Kristallda bir 

biridan  atom  tekisligi  teng  d  masofa  joylashgan  va 



  to’lqin  uzunlikdagi 

nurlanishni  qisman  qaytaruvchi  parallel  tekisliklarni  ko’rib  chiqamiz.  Tushuvchi 

to’plam  chizma  tekisligida  yotsin.  Qo’shni  tekisliklardan  nurlarning  yo’l  farqi 

2dsin



  ga  teng.  Keyingi  tekislikdan  qaytgan  nurlanishlarning  kuchayishi  yo’llar 

farqi  to’lqin  uzunligining  butun  n  sonida  yuz  beradi.  Eng  yaxshi  akslanish  sharti 

quyidagi ko’rinishga ega  





n

d



sin

2

 

Bu Bregg qonunidir. Bregg formulasi kristallarning asosiy xususiyati, ya’ni kristall 

strukturasining davriyligi natijasidir. Yuqoridagi ifodadan kelib chiqadigan asosiy 

dsin



 

d 



 



 



 

1- расм 

---

xulosa, 

d

2





shartdir.  Faqat  shu  shart  bajarilgandagina  Bregg  akslanishi  yuz 

beradi. 

Difraksiya  burchagi  kattaligi  haqida  tasavvurga  ega  bo’lishi  uchun  panjara 

doimiysi  4,00Ǻ  bo’lgan  kubik  kristallga 

1

α

CuK

  nurlanishni  tushushini  ko’ramiz. 

1

α

CuK

 chiziqqa to’g’ri keluvchi to’lqin uzunlik 1,54 Ǻ ga teng. Tekislikdan (100) 

birinchi tartibli (n=1) akslanish 



=arcsin(1,54/8,00)=11,1° bo’lganda yuz beradi.