Jahon tarixi

askari 
S u lto n   S alim   I  d astlab   Suriya  va
Turk yanichari.
82

---

Falastinni  bosib  oldi.  1517-yilda  esa  Misr  poytaxti  Qohira 
shahri  egallandi.
Imperiya  nafaqat  Osiyo  va  Yevropada,  hatto  Afrikada  ham 
mustamlakalarga  ega  ho ‘Idi.
Imperiya  hududining  kengayishi  yirik  savdo  yodlarining 
ham  Turkiya  nazorati  ostiga  o ‘tishiga  olib  keldi.  Bu  omillar 
imperiya  markaziy  hokimiyatining  hamda  harbiy  qudratining 
yanada  kuchayishini ta ’minladi.  Oqibatda,  Turkiyaning  xalqa- 
ro  ta ’sir-e’tibori,  Yevropa,  Osiyo  va  Afrika  mamlakatlari  taq- 
diridagi  o‘rni  yanada  ortdi.
Ichki  ahvol.  Imperiya  o‘z  qudratiga  faqat  sultonlarning 
oqilona  siyosati  tufayligina  erishgani  yo‘q.  Bunday 
qudratga 
mehnatkashlarni  ekspluatatsiya  qilishni  kuchaytirish,  mus- 
tamlaka  odkalardan  tashib  kelingan  ulkan  miqdordagi  boy- 
liklar  hisobiga  ham  erishdi.
Ekspluatatsiyaning  tobora  kuchayishidan  tinka-madori  qu- 
rigan dehqonlar shaharlarga,  togdarga  qochib  keta boshladilar. 
Sulton  buning  oldini  olish  maqsadida  yer  egalariga  qochib 
ketgan  dehqonlarni  majburan  qaytarib  olib  kelish  huquqini 
beruvchi  maxsus  farmon  chiqarishga  majbur  bo‘ldi.
Dehqonlarning  xonavayron  bodishi  va  ko‘plab  qochib 
ketishi  XVI  asr  o ‘rtalaridan  boshlab  qishloq  xo‘jaligining 
inqirozga  yuz  tutishiga  sabab  bo‘ldi.
Shu  tariqa  Turkiya  harbiy  qudratining  pasayish  davri 
boshlandi.  G ‘arbiy Yevropada  markazlashgan  davlatlar,  kuchli 
markaziy  hokimiyat  qaror  topgan  bir  sharoitda  Turkiya  kuch- 
sizlana boshladi.  1684-yilda Yevropa  davlatlari  Turkiyaga  qar- 
shi  «Muqaddas  Liga»  tuzdilar.
X V I  asr  oxiri  —  X V II  asr  boshlarida  Turkiya  awalgidek 
hujumkor  qudratga  ega  ho ‘lта у   qoldi.