С
d
1.28-rasm.
Nazorat savollari
1. Perspektiva deb nimaga aytiladi?
2. Perspektivaning geometrik apparatini tushuntirib bering.
3. Eng yaxshi ko'rish burchagi necha gradus bo'ladi?
4. Nuqtaning perspektivasi qanday hosil qilinadi?
5. To‘g‘ri chiziqning perspektivasi qanday hosil qilinadi?
6. Tekislikning perspektivasi qanday hosil qilinadi?
7. To‘g‘ri chiziq va tekislikning izlari deganda nimani tushunasiz?
8. Turli vaziyatdagi to‘g‘ri to‘rtburchaklarning perspektiv tasviri qan
day yasaladi?
36
I I B O B . PERSPEKTIV M ASSHTABLAR
K artinaning haqiqiy kattalik m asshtabi — kartinadagi o ‘lchov
birligining asli (natura) dagi o ‘lchov birligiga nisbatan hisoblanadi.
K artinada ufq chizig‘ini tik turgan odam ning k o ‘zlari balandligi
orqali o ‘tadigan sathdan o ‘tkazish qabul qilingan. U ning balandligi
^ = 1 5 0 0 m m atrofida olinadi.
K a rtin a n in g asosi (eni) kenglik m a sshtabi, v ertikal to m o n i
balandlik masshtabi, k artinaning burchagi (A nuqta) dan P bosh
nuq tag a to m o n chizilgan A P m asofa chuqurlik (yoki ichkarilik)
masshtabi deyiladi. K artinada perspektiv m asshtabni koordinatalar
bilan bog‘lab o ‘rganish yaxshi sam ara beradi. Kenglik masshtabini
X, balandlik masshtabini Z va chuqurlik masshtabini Y deb belgilab,
xonaning perspektivasi chizib k o ‘riladi (2.1-rasm ). D em ak, pers
pektivada koordinatalar bilan bog‘liq b o ‘lgan yasashlam i osonlash-
tirish va tezlashtirish m aqsadida perspektiv masshtablar deb ataluv-
chi to ‘g ‘ri burchakli koordinatalar sistem asining perspektiv m ode-
lidan foydalaniladi.
Xonaning eni 3 m, balandligi 3 m, ichkarisi ham 3 m deb olin
sa, ufq chizig‘ini 1,5 m balandlikda o ‘tgan deb qaraladi. K artina
asosi va balandligiga 0,5 m li kesm alar o ‘lchab q o ‘yib, perspektiv
shkalalar hosil qilinadi.
H a r bir nuqta P bilan tutashtiriladi va OP, 0,5mP, Im P larning
3m D
j
chiziq bilan kesishgan nuqtalaridan kartina asosiga parallel
to ‘g‘ri chiziqlar chizilib, perspektivada kvadrat to 'rla r pol tekisligi
da hosil qilinadi. T o ‘rlarning yon devor asosidagi OP chiziq bilan
kesishgan nuqtalaridan vertikal chiziqlar chizilib, yon devorda ham
kvadrat to 'rla r yasaladi. Bu to 'rn i to ‘r-transparant ham deyishadi.
A nuqtadan xonaning ichki devoiri A B C E yasaladi. Xona ichida
ixtiyoriy joyda, xohlagan balandlikda olingan MM, kesma tahlil qi-
linsa, u 1,5 m iclikarida, xonaning chap devoridan 2,25 m uzoqlik-
da balandligi 2 m ga teng ekan. Shu tartibda xona ichidagi barcha
jihozlar to ‘rlar yordam ida aniqlanadi.
Kvadrat to ‘rlardan foydalanib, uy jihozlarining perspektiv tasvir-
larini ham yasash mumkin.
Perspektivada n arsalarnin g tasvirini y asashdan oldin kartina
uchun o ‘lchov birligi, y a ’ni masshtab tanlanadi, agar berilgan bo‘l-
sa u aniqlanadi.
37
Do'stlaringiz bilan baham: |