Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

Issiqbardosh  betonlar  (GOST 20910-90).  Shlakli  materiallar  issiqbardosh 
betonlar ishlab chiqarishda bog‘lovchi, to‘ldiruvchi, mayda tuyilgan qo‘shilma va 
qotiruvchilar  sifatida  keng  qo‘llaniladi.  Metallurgiya  Shlaklari  asosida  olinadigan 
bog‘lovchilarning  issiqqa  chidamliligi  portlandsementdan  yuqoriroq  hisoblanadi. 
Bunga  sabab  Shlakli  sement  toshida  kalsiy  gidroksid  miqdorining  nisbatan 
kamligidir. Shlakli portlandsementni qo‘llash orqali 1200 
0
C haroratgacha chidamli 
issiqbardosh betonlar olish mumkin.  
 
Portlandsementli issiqbardosh betonlarga 800...1000 
0
C haroratda SaO bilan 
birikadigan  mayda  tuyilgan  faol  tarkibli  kremnozemli  qo‘shilmalar  qo‘shiladi. 
Bunday  qo‘shilmalar  sifatida  shamol,  kul  changi  va  boshqa  kremnozemli 
materiallar bilan birgalikda 700 
0
C haroratgacha chidamli beton olish uchun mayda 
tuyilgan  domna  xumdon  o‘chog‘i  Shlaki  qo‘llaniladi.  Shlakning  tuyilganlik 
darajasi shunday bo‘lishi karakki, bunda №008 elakdan o‘tadigan namuna (Shlak) 
miqdori 70 % kam bo‘lmasligi va asosiylik moduli M
0
<1 bo‘lishi kerak. 
 
Issiqbardosh  betonlar  uchun  to‘ldiruvchilar  sifatida  donalangan  va 
chiqindisifat  metallurgiya  Shlaklari,  shuningdek,  Shlakli  pemza  ham  ishlatilishi 
mumkin. Portlandsement va Shlakli portlandsement asosidagi bunday betonlarning 
issiqbardoshligi (ishlatilish harorati) 700...800 
0
C ga teng. Bundan yuqori haroratda 
Shlakli  to‘ldiruvchilar  shishali  fazasining  yumshashi  hisobiga  betonning 
mustahkamligi keskin kamayib ketadi. 
 
Shlakli  to‘ldiruvchilar  asosidagi  issiqbardosh  betonlarning  sifati  quyidagi 
ko‘rsatkichlari  bilan  tavsiflanadi:  siqilishga  mustahkamligi,  qizdirishga 

---

chidamliligi, kuch ta’sirida yuqori haroratda deformatsiya- lanishi, issiqlik tasirida 
kengayishi.  Bunday  betonlarning  zichligi  2300...2400  kg/m
3 
,  siqilishdagi 
maksimal mustahkamligi 30...35 MPa, 700 
0
C gacha qizdirilgandan keyingi qoldiq 
mutahkamligi  40  %,  maksimal  qo‘llanilish  harorati  700 
0
C.  Mayda  tuyilgan 
qo‘shilma sifatida ferromolibdenli Shlaklarni yuqori darajada kristallantirish orqali 
1000 
0
C  gacha  haroratga  chidamli  bo‘lgan  issiqbardosh  betonlarni  olish 
texnoligiyasi ishlab chiqilgan. 
 
Giltuproqli  sement  va  Shlakli  pemza  asosida  zichligi  1440...1600  kg/m
3
  va 
maksimal  ishlatilish  harorati  800...1000 
0
C  bo‘lgan  yengil  issiqbardosh  betonlar 
olish mumkin. 
 
Issiqbardosh  betonlar  uchun  to‘ldiruvchi  va  mayda  tuyilgan  qo‘shilma 
sifatida rangli metallurgiya sanoati Shlaklari ham qo‘llanilishi mumkin. Jumladan, 
nikelli  va  misli  chiqindi  Shlaklari,  portlandsement  va  Shlakli  portlandsement 
hamda donalangan xumdon Shlaklarini tuyish orqali olingan qo‘shilmalar asosida 
ishlatilish  harorati  800...1000 
0
C  bo‘lgan  betonlar  olinadi.  Bunday  betonlar 
o‘zining xossalari bo‘yicha xumdon Shlaklari asosidagi betonlardan farq qilmaydi 
va ularni issiqlik agregatlari qurilishida samarali qo‘llash mumkin.