A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

BBK  67.99 (5 U) 94.ya 73 
 
 
© O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi, 2012-y. 

---

 
3 
 
 
SO‘ZBOSHI 
 
O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti Islom Karimov 2007-yil 25- 
oktabrda «Ichki ishlar idoralarining xodimlari kuni» munosabati bilan 
yo‘llangan tabrigida: «Bugungi kunda ichki ishlar idoralarining faoliyati 
samaradorligini oshirish va ularni mustahkamlash borasida yuksak 
malakali, professional kadrlar tayyorlash masalasi muhim ahamiyat kasb 
etadi», – deb ta’kidlaganidek, hozirgi vaqtda chop etilayotgan har bir 
darslik, o‘quv qo‘llanma yosh avlodning huquqiy, ma’naviy-ma’rifiy 
bilimini oshirish, ularning har tomonlama barkamol inson bo‘lib 
yetishishlari uchun ma’lum darajada o‘z hissasini qo‘shmoqda. Bu o‘rinda, 
mazkur «Trasologik ekspertiza» nomli darslik ichki ishlar organlarining 
ekspert-kriminalistika xizmatlari uchun malakali mutaxassislarni 
tayyorlashda o‘z hissasini qo‘shadi hamda yuqorida keltirilgan vazifalarni 
bajarishga qaratilgandir. 
Jinoyat sodir etgan shaxslarni fosh etishga va jazolashga yo‘nalgan 
jinoiy sud amaliyoti masalalarining hal etilishi har bir jinoyat ishi bo‘yicha 
haqiqatni tiklash bilan uzluksiz bog‘liq. Faqatgina jinoyat hodisasini har 
tomonlama tadqiq etish orqali unga aloqador barcha shaxslarning o‘rnini 
va jinoyat sodir etish shart-sharoitlarini yetarli ishonchliligida aniqlash 
mumkin. Atrof-muhitda jinoyatchilar tomonidan sodir etilgan harakatlar 
ushbu harakatlarga mos ta’sir etgan shaxs yoki predmetning o‘ziga 
xosliklari aks etgan muhitda muayyan o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi. 
Jinoyatlarni tergov qilishda isbot manbasining asosiylaridan biri sifatida 
qo‘llaniladigan bunday o‘zgarishlar kriminalistikada moddiy izlar, deb 
ataladi. Moddiy izlarni topish, qayd etish va tadqiq etish metodikalarining 
ilmiy ishlanishi, tabiiy va texnik fanlarning zamonaviy yutuqlari asosida 
ularning hosil bo‘lish qonuniyatlari tahlili «izlar to‘g‘risidagi kriminalistik 
ta’limot yoki trasologiya» kabi kriminalistik texnikaning mustaqil sohasi 
paydo bo‘lishiga olib  keldi. 
Trasologik ekspertiza o‘quv fani ichki ishlar idoralari uchun ekspert-
kriminalist mutaxassislarni tayyorlash dasturi doirasida O‘zbekiston 
Resublikasi IIV Akademiyasida o‘qitiladi. Fanning dasturi umumilmiy 
qoidalar va turli izlar, obyektlarni tadqiq etishning aniq metodikalaridan 
iborat.  

---

 
4 
Ushbu darslikni tayyorlashning zarurligi, birinchi navbatda, ekspert-
kriminalistik xizmatlarning amaliy faoliyatidagi islohotlarning talablari 
bilan ifodalanadi, jumladan jinoyat izlarini topish, qayd etish va olishning 
yangi usullari ishlab chiqilganligi, tadqiqotlarning yanada rivojlangan 
metodlari yaratilganligi hamda olingan natijalardan amaliy foydalanish 
bo‘yicha katta tajribaning yig‘ilganidir.  
Darslikda trasologiyaning umumiy tushunchalar apparati, trasologik 
ekspertizaning tarixi yoritilgan bo‘lib, undagi mavzularni o‘rganish 
bo‘lajak ekspertning ilmiy dunyoqarashini shakllantirib, trasologik 
 
ekspertiza obyektlari va ularni tadqiq etish orqali hal etiladigan masalalar 
to‘g‘risidagi tasavvurga ega bo‘lishga imkon beradi.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
5 
 
1-BOB. TRASOLOGIK EKSPERTIZANING UMUMIY