Termiz davlat universiteti tarix fakulteti falsafa kafedrasi dinshunoslik

keltirgan  vahiy)  so‘zidir»  (Takvir,  19).  Bu  oyatda  farishta  Jabroil  nazarda 
tutilgan.  
Umuman  olganda,  payg‘ambarlar  ham  inson  bo‘lib,  ular  boshqalarni 
Allohning  ko‘rsatmasiga  amal  qilishga  chaqirish  uchun  kelganlar.  Ular  orasida 
rasullar  313  nafarni  tashkil  etadi.  Payg‘ambarlar  Allohning  buyruq  va 
qaytariqlarini  bajarib,  boshqa  odamlarga  namuna  bo‘lganlar.  Ular  taom  eb,  suv 
ichib, tirikchilik qilib bozorlarda yurganlar. 
Payg‘ambarlarni oddiy kishilardan ajratib turadigan birgina sifatlari ma’siyat 
qilish,  shahvatlarga  berilish,  insoniylikka  zarar  etkazadigan  va  insoniy  qadrni 
ketkazadigan  yomon  illatlardan  saqlanganlaridir.  Ular  turlicha  mo‘‘jiza  ko‘rsatib, 
payg‘ambarliklarini  tasdiqlaganlar.  Iso  payg‘ambar  bemorni  davolagan,  Muso 
payg‘ambar dengizni ikkiga bo‘lgan, Muhammad payg‘ambar (alayhis-salom) qo‘l 

---

83 
 
ishorasi bilan oyni ikkiga bo‘lganlari va boshqa mo‘‘jizalarini misol qilib keltirish 
mumkin. Payg‘ambarlarning ko‘rsatgani mo‘‘jiza bo‘lsa, avliyolarning ko‘rsatgani 
karomat bo‘ladi.  
5. 
Oxirat  kuniga  ishonish  ham  imonning  bir  qismi  hisoblanadi.  Islom 
ta’limoti  bo‘yicha  bu  dunyo  sinov-imtihon  maydonidir.  Alloh  qiyomatda  barcha 
yaratgan maxluqlari jonini oladi va qayta tiriltiradi insonlar qilgan ishlariga javob 
beradilar.  Agar  u  yaxshi  amallarni  qilgan  bo‘lsa  mukofotini,  yomon  amallarni 
qilgan bo‘lsa jazosini oladilar va ularning bu dunyoda qilib o‘tgan barcha amallari 
o‘zlariga ko‘rsatiladi va tarozuda tortiladi.  
6. 
Inson  boshiga  tushadigan  yaxshilik  yoki  yomonlik  Alloh  tarafidan 
bo‘lishiga  –  taqdirga  imon  keltirish.  Batafsil  qilib  aytganda,  taqdir  –  insonga 
keladigan barcha yaxshilik va yomonlik, borliqdagi har bir hodisa va voqealar yoki 
oxiratda bo‘ladigan hamma ish Allohning taqdiri, ilmi, irodasi va belgilab qo‘ygani 
bo‘yicha  sodir  bo‘lishiga  imon  keltirish  hisoblanadi.  Xursandchilik  va  xafalik, 
hayot  va  o‘lim,  boylik  va  kambag‘allik,  kasallik  va  sog‘lomlik  va  boshqalar 
Allohdan  deb  bilish  shart.  Taqdirni  Allohdan  boshqa  hech  kim  bilmaydi,  hatto 
payg‘ambarlar ham va farishtalar ham bu sirdan xabardor emas. Manbalarda qadar 
masalasida  chuqur  ketib  bahs-munozara  yuritishdan  qaytarilgan.  Oqimlarning 
aksari bu masalada adashgan. Taqdirda baxtli deb yozib qo‘yilgan kishi baxtlidir. 
SHuningdek, taqdirda baxtsiz yoki badbaxt deb yozib qo‘yilgan kishi  baxtsizdir. 
Bir oyatda: «U (Alloh) o‘zi qiladigan biror narsa haqida javobgar emas, balki