Termiz davlat universiteti tarix fakulteti falsafa kafedrasi dinshunoslik

o‘sha  (ism)lar  bilan  atangiz!»  (A’rof,  180),  «Uning  go‘zal  ismlari  bordir» 
(Hashr,  24)  deyilgan.  Bu  ism  va  sifatlar  orqali  Alloh  haqida  bilimlarga  ega 
bo‘linadi. Barcha ulamolarning fikriga ko‘ra, Alloh ismlarini o‘rganishdan maqsad 
Unga  loyiq  bo‘lmagan  sifatlarni  bermaslikdir.  SHuningdek,  «Allohning  to‘qson 
to‘qqizta ismi bor»ligi haqidagi hadisni muhaddislar rivoyat qilganlar. Imom Abu 
Hanifa o‘zining «al-Fiqh al-akbar» asarida Alloh haqida shunday degan: «U o‘zi 
yaratgan narsalardan birortasiga o‘xshamas. Unga ham biror narsa o‘xshash emas. 
O‘zining  zotiy  va  fe’liy  sifatlari  bilan  azaldan  bor  bo‘lgan  va  abadiy  bor  bo‘lur. 
Zotiy sifatlari – hayot, qudrat, ilm, kalom, eshitish, ko‘rish, iroda. Fe’liy sifatlari – 
xalq  etish,  yasash  va  boshqa  shu  mazmunga  dalolat  qiluvchi  sifatlar.  U  o‘zining 
barcha  ism  va  sifatlari  bilan  birgalikda  doim  bo‘lgan  va  abadiy  bo‘lajak.  Unga 
biror ism yoki sifat keyin qo‘shilib qolgan emas». 
Boshqa  bir  o‘rinda:  «Qur’onda  O‘zi  zikr  etganidek,  Allohning  qo‘li,  yuzi, 
nafsi  (O‘zi)  bor  deb  bilamiz.  Bular  Uning  sifatlaridan,  lekin  qanday,  qanaqa 
deyilmas.  Hatto,  qo‘li-qudrati  yoki  ne’mati  ham  deb  ta’vil  etilmas.  Aks  holda 
uning  bir  sifatini  yo‘qqa  chiqarilgan  bo‘lur.  Bu  esa  qadariylar  va  mo‘‘taziliylar 
so‘zidir. Biz aytamizki, qo‘li o‘ziga xos, kayfiyatsiz sifatdir.  SHuningdek, Uning 
g‘azabi va rizosi ham o‘ziga xos kayfiyatsiz sifatlaridandir», deyilgan. 
Islom  ta’limotiga  ko‘ra,  Allohning  ismi  va  sifatlarini  boshqa  biror 
maxluqotga  o‘xshatish  mumkin  emas.  Uning  holati,  kayfiyati,  surati  haqida  bahs 
qilinmaydi, ya’ni Alloh ko‘radi, eshitadi, biroq biz insonlar va boshqa maxluqotlar 
kabi emas, balki u haqda bahs yuritish bid’at hisoblanadi. 
2. 
Musulmon kishi farishtalarga ham ishonishi lozim. Farishta arab tilida 
«malak»,  ko‘pligi  «maloika»  deyiladi.  Ularga  ishonmagan  musulmon 
hisoblanmaydi.  Qur’onda:  «(UlarninD)  har  biri  Allohga,  farishtalariga,