Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bosh  m iyaning  katta  yarim sharlari  Bosh  miya  katta  yarim ­
sharlari  po'tloqosti  gangliyalari  va  miya  plashidan  iborat  b o iib . 
qaysiki, yonbosh qorinchalari  bo'shlig'ini  o 'rab  turadi. Voyaga yet­
gan  odamlarda  katta yarim sharlarining  vazni  bosh  miya vaznining 
qariyb  80 % ni  tashkil  etadi.  O 'ng va chap  yarim sharlar bir-biridan 
uzunasiga chuqur egat bilan b o iin g an .  Bu egatning tubida nerv to- 
lalaridan tashkil  topgan qadoqli  tanalar joylashgan.  Qadoqli tanalar 
o 'n g   va  chap  yarim shaiiarni  bir-biriga tutashtirib  turadi.
Odamlarda  miya  plashi,  bosh  miya  p o 'stlo g 'i  holida  tan  olina- 
di.  Bu  katta  yarim sharlarning  kulrang  moddasidir.  Ular  nerv  hu- 
jayralaridan  va  ulardan  chiquvchi  o'sim talar  va  neyrogliya  hu- 
jayralaridan  (neyronlar  uchun  tayanch  funksiyasini  bajaruvchi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

hujayralar:  taxmin qilinishicha  neyrogliyalar nevronlarning  modda 
almashinuvida  ishtiroki  bor  ekan)  hosil  bo'ladi.
Bosh  miya  katta  yarim sharlarining  po 'stlog 'i  markaziy  asab 
tizim ining  oliy  filogenetik  jihatdan  ancha  yosh  hosilalaridan  hi­
soblanadi.  U  katta  yarim sharlarning  yuzasini  to iig 'ic h a   1.5  dan 
3  mm bo'lgan qalinlikdagi  qatlam  bilan qoplab turadi.  Voyaga yet­
gan  odam larda  katta  yarim sharlar  p o'stlog'ining  umum iy  yuzasi 
170-200  sm3  ni  tashkil  qiladi.  P o'stloqda  12  dan  18  minggacha 
nerv  hujayralarini  sanash  mumkin.  Bosh  miyaning  umumiy  yuzasi 
ju d a  ko'plab  egatlar  hisobiga  ortib  boradi,  chunki  egatlar  yarim- 
sharlarni  shishsimon  chigalliklarga  va  bo'laklarga  bo'ladi.
A sosan  uchta  bosh  -   markaziy,  yonbosh  va  tepa  -  ensa  egatlar 
har  bir  yarimsharni  to'rtta:  peshona,  tepa.  ensa  va  chakka  b o 'lak ­
larga  bo'ladi.
M arkaziy  egatning  oldi  tom onida  peshona  bo'lagi  yotadi.  Tepa 
bo'lagi old tom onidan markaziy egat bilan. ort tomondan tepa-ensa, 
pastdan yonbosh egatlar  bilan  chegaradoshdir.  Tepa  ensa egatining 
ortida  ensa  bo'lagi  turadi.  Chakka  bo'lagi  yuqoridan  chuqur  yon­
bosh  egati  bilan  chegaralanadi.  Chakka  va  ensa  b o ia k lari  orasida 
keskin biron chegara yo'q.  M iyaning har bir bo'lagi,  o 'z  navbatida, 
egatlar  bilan  qator chigalliklarga  bo'linadi.