Книга узб испр! gjck!indd

Mumkin bo’lgan variantlar:
- insonlarga bo’lgan ta’sir;
- aldash, yolg’on;
- ig’vogarlik;
- xafagarchilik;
- qo’rquv va vahima solish;
- insonlarni boshqarish, ba’zi fi krlarni, g’oyalarni zo’rlab o’tkazish;
- biron ishni qilishga majburlash;
- insonning yoki bir guruh insonning boshqa insonlarga, voqealarga 
nisbatan munosabatini o’zgartirish.
ASOSIY QISM 
Ko’rib turganimizdek, axborotdan tinchlik, yaxshilik maqsadlarida 
qo’llamaslikning usullari va imkoniyatlari – juda ko’p. Va biz, aslida, axborotning 
bunday ko’rinishlari bilan har kuni to’qnashib turamiz, hamda bu axborotdan 
o’sha salbiy foydalanish ekanligini anglab yetmaymiz ham.
Biz bu haqida nima uchun gaplashamiz va bizga buni bilish nima uchun kerak? 
Shubhasiz, o’zimizni maksimal darajada, axborotning aynan ana shunday 
salbiy ko’rinishlaridan himoya qilish uchun. Axir hech kim aldanib qolishni 
yoki o’zi bilmagan holda, uni boshqarishlarini istamaydi. Biroq, bunga qanday 
erishish mumkin? Axir olamdagi axborot hajmi cheksiz. Va uning qaysi biri 
yolg’on, qaysisi esa rost, qaysi biri nayrang, qaysi biri esa samimiy ekanligini 
qanday ajratsa bo’ladi, turli hil salbiy birlashmalar va guruhlarga qanday 
tushib qolmaslik mumkin?
Ushbu savollarga javoblarning kaliti – bu tanqidiy fi krlash. Zamonaviy olamda 
bizni turli manbalardan kelib tushadigan axborot qamrab oladi va bizda uni 
anglab yetishga va rostgo’yligini tekshirishga ehtiyojimiz bor. Tanqidiy fi krlash 
natijasida biz kelishmovchiliklarni va ziddiyatlarni ko’ramiz yoki shunchaki 
bizni ikkilantirayotgan narsalarni ko’rishimiz mumkin bo’ladi. 

---

23
Tanqidiy fikrlash – bu axborotni tahlil qilish, xulosalar chiqarish va o’tkazilgan 
tahlil asosida qaror qabul qilish, shu bilan birga, o’z fikrimizni shakllantirish va 
uni himoya qilish imkoniyatini beruvchi asosiy ko’nikmalardan biri.
O’qishga kelsak, tanqidiy fikrlash, biz o’qish davomida tayanadigan manbalarni 
tanlashda, sababiy munosabatlarni ko’rishda, axborotni umumlashtirish 
va  tizimlashtirishda,  o’z  fikrimizni  asoslashda  va  boshqalarning  fikrlashida 
zaif  joylarni  ko’rishda  yordam  beradi.  Tanqidiy  fikrlash,  tarix,  falsafa, 
siyosatshunoslik, jamiyatshunoslik kabi fanlarni o’rganishda muhim 
ahamiyatga ega bo’lib, ulari o’rganishda nafaqat bilimni namoyish qilishimiz, 
balki fikrlash qobiliyatiga ega bo’lishimiz ham muhim hisoblanadi. Tanqidiy 
fikrlash darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, o’quv dasturi ham shunchalik oson 
o’zlashtiriladi.
Va biz o’qish va o’rgatish haqida umuman olib gapirganda, o’rgatish va 
tanqidiy fikrlash – bu go’yoki ikkita birlashtiriluvchi idish bo’lib, ular birgalikda 
siz bilan bizga u yoki bu axborotga ongli ravishda yondashishga yordam 
qiluvchi tizimni yaratadi. Gap shundaki, tanqid bilan fikr yuritish va tanqidiy 
fikrlashni bilimsiz amalga oshirib bo’lmaydi. Axir, biz aytib o’tgandek, tanqidiy 
fikrlash – bu biron nimani tahlil qilish qobiliyati, eng oddiy tahlil esa – biron 
nimani boshqa biron nima bilan taqqoslashdan iborat.