Книга узб испр! gjck!indd

«PRODAKSHN».  Tarmoqdagi  xavfsizlik  haqidagi  bilimlarni  oshirish 
uchun o’yin (muallif: Alyona Koshkina)
Ishtirokchilar quyidagi masalalarni muhokama qiladi:
1. Ijtimoiy tarmoqlar nima uchun mo’ljallangan?
2. Internet-firibgarlik bu nima, uning qanday turlarini bilasiz? 3. U qanday 
oqibatlarga olib kelishi mumkin?
4. Undan qanday himoyalanish mumkin?
5. U qanday maqsad bilan vujudga keladi?
Topshiriq: 3-5 kishilik guruhlar xaritadagi vaziyat tafsilotlarini o’ylab, ushbu 
mavzu bo’yicha mini-sahna tayyorlaydilar. Keyin sahnadagi har bir jamoa 
sahnani namoyish etadi.
Ishtirokchilar muhokama qiladi:
1. Ijtimoiy tarmoqlarda noxush holatlarga yoki shubhali suhbatdoshlarga 
duch keldingizmi?
2. Siz sahnaga qo’yganingiz kabi holatlarga duch keldingizmi?
3. Sizningcha, ushbu holatlardan qochish uchun nima qilish kerak?
Va maslahatlar beradi:
• Shubhali odamlar bilan muloqot qilishdan yiroqda bo’ling. Suhbatdoshingiz 
haqida ko’proq bilib oling - u sizga nima maqsadda yozayotganini tushunish 

---

142
uchun uning so’zlari to’g’riligini tekshiring;
• Ijtimoiy tarmoqlarda shaxsiy ma’lumotlarning ommaviy ravishda oshkor 
qilinishini e’tiborsiz qoldiring - kirish huquqini faqat siz ishonadigan 
odamlarga qoldirib, cheklash yaxshiroqdir;
• Hech qachon yozishmalarda parollar, hisob raqamlari, shaxsiy ma’lumotlar, 
karta raqamlari va boshqalarni eslatmang;
• O’z sahifalaringizni boshqalarning qurilmalarida ochiq qoldirmang, qidiruv 
tarixingiz va keshingizni tozalang;
• Klikbeytlar, pochta xabarlari va boshqa jozibali takliflarga ishonmang.
Tayyorgarlik uchun vaqt – 10 daqiqa. Chiqish uchun vaqt – 3 daqiqa. 
Kartochkadagi vaziyatlarga misollar:
1. Shubhali tanishuvlar va begonalar bilan muloqot. 
Suhbatdosh o’zini boshqa inson qilib ko’rsatib, noma’lum joyda va kechroq 
uchrashishni so’raydi.
2. Yordam so’rash yoki e’tiborni jalb qilish maqsadida notanish manbalarga 
o’tish uchun havolalarni tarqatish.
Suhbatdosh petitsiya uchun ovoz to’plashda yordam berishini so’ragan holda, 
sizning sahifangizni buzishi yoki «yuqtirishi» mumkin bo’lgan zararli saytga 
havola qoldiradi.
3. Faolligi shubhali bo’lgan jamiyatga yoki tashkilotga kirish taklifi.
Yordam berish yoki muloqot qilish bahonasida odam noqonuniy tashabbus 
guruhiga (masalan, Moviy kit) qo’shilishga jalb qilinishi mumkin.
4. Yolg’on yo’l bilan, keyinchalik foydalanish maqsadida insonning shaxsiy 
ma’lumotlarini olish.
Ota-onangiz ma’lumotlari - ismi, hujjatlari, STIR - birlik yoki pul o’tkazish 
uchun,  tanlovda  sovrin  sifatida,  aslida  qarz  olish  yoki  mablag’ni  hisobdan 
chiqarish uchun jo’natishingizni so’raydi.
5. Ijtimoiy tarmoqlarda shaxsiy fotosuratlarni joylashtirish.
O’g’rilar  sizning  yo’qligingizda  manzilingizni  aniqlash  uchun  ijtimoiy 
tarmoqlardagi fotosuratlaringiz va hikoyalaringizni kuzatib boradi.

---

143
“Media Sabak” o’quv portali – bu maktab yoshidagi 
bolalarga media-axborot savodxonlikni o’rgatish 
bo’yicha Markaziy Osiyodagi ilk platforma. Ushbu 
platformada istalgan kishi MAS bo’yicha kurs 
o’tishi, o’zini va o’z bilimlarini o’yin formatidagi 
vazifalar orqali tekshirishi mumkin. «Мedia Sabak» 
portaliga https://www.mediasabak.org/ru/ havola 
orqali o’tish mumkin.
QLEVER o’yin platformasi – bu ta’lim-
ko’ngilochar onlayn portal bo’lib, undan Android 
operatsion tizimi asosidagi raqamli tashuvchilar 
foydalanishi  mumkin,  shu  jumladan,  www. 
qlever.asia  web-saytgaChrome,  Mozilla  Firefox, 
Microsoft brauzerlaridan kirish mumkin. O’yin 
platformasining kontenti loyiha mamlakatlarining 
har birida o’tkaziladigan monitoring natijalariga 
asoslangan. Ushbu monitoring nafrat nutqi, 
feyklar, dezinformatsiyaning dolzarb namunalarini 
aniqlaydi. O’yinlarni ishlab chiqishda bunday 
namunalar va monitoring natijalarining qo’llanilishi 
faqat o’quv-ma’rifat maqsadlarida amalga 
oshiriladi va ulardan, mahalliy mamlakatning 
qonunlariga zid ravishda foydalanishni nazarda 
tutmaydi.

---

144