“tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor

 
10-AMALIY MASHG‘ULOT. 
MAVZU: SOHAGA OID TAQDIMOT NUTQI 
         Taqdimot nutqi ilmiy va  ommabop  uslublarga  xos bo‘lib, adabiy so‘zlashuv 
nutqi hisoblanadi. Bunday nutq adabiy til me’yorlariga rioya qilgan holda amalga 
oshiriladi. Ammo adabiy tilda so‘zlash adabiy tilda yozishga nisbatan ancha qiyin 
jarayondir. Buning sabablari quyidagicha,: 
-  og‘zaki  nutqda  yozma  nutqdagi  kabi  o‘ylab  olish  imkoni  kam  bo‘ladi,  chunki 
og‘zaki nutq tezkor va jadallashgan (avtomatik) jarayondir;
 
-  og‘zaki  nutqning  o‘ziga  xos  grammatik  tuzilishi,  qurilish  tartibi  mavjud.  Ya’ni 
gap bo‘laklarining tushib qolishi, o‘rin almashishi, qisqarishi va b. 
- og‘zaki nutqda talaffuz, ohang, imo-ishora vositalari asosiy rol o‘ynaydi; 
-  og‘zaki  nutqning  yuzaga  chiqishi  so‘zlovchining  kayfiyatiga, nutqning 
vaziyatiga, so‘zlovchining nutqy a’zolari normal va sog‘lom bo‘lishiga bog‘liq; 
-  kishi  so‘zlaganda  o‘z  nutqiga  xuddi  yozayotgandagi  kabi  yetarli  e’tibor 
beravermaydi va b. 
         Og‘zaki adabiy nutqning ko‘rinishlari: 
1. Kundalik adabiy so‘zlashuv nutqi. (Adabiy tilda gapiruvchi shaxslar nutqi). 
2. Lektorlar  nutqi.  (Pedagoglar,  olimlar,  targ‘ibotchilarning  ma’ruzalari.  Bu 
monologik xarakterdagi nutq). 

---

3. Radio  va  televideniye  nutqi  (tili). (Diktorlar,  sharhlovchilar,  jurnalistlar, 
muxbirlar nutqi). 
4. Sahna nutqi (Aktyorlar nutqi – dramatik asar tili. Dialogik xarakterga ega). 
        Ma’lumki,  ma’ruza  yoki  taqdimot  nutqi  adabiy  tilning  og‘zaki  shakli 
ko‘rinishida ro‘yobga chiqadi. Adabiy tilni o‘rganish va egallash to‘rt xil yo‘l bilan 
amalga 
oshadi: