Reja: Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushuncha va atamalari. Tarmoq xavfsizligi. Proksi serverlar. Tarmoq tiplari

Internet tarmog’ida qidiruv tushunchasi 

Internet  –  bu  ma’lumot  okeani.  Tarmoqda,  deyarli,  istagan  mavzu  bo’yicha  barcha 

ma’lumotlar mavjud. Lekin okeanda yo’l topish qiyin bo’lgandek, Internetda ham biror narsani 

topish  katta  muammo.  Agar  Internetda  axtarish  tizimlari  bo’lmaganda,  ma’lumot  okeanida 

umuman biror narsani topish mumkin bo’lmas edi. Ajabo, bunday imkoniyatlar tarmoqda mavjud: 

qidiruv qulay va tez bo’lishi uchun maxsus ma’lumot qidirish tizimlari yaratilgan. 

Qidiruv tizimlarining tuzilishi 

Qidiruv  tizimi  bu  maxsus  server,  uning  asosiy  xizmati  keng  Internet  fazosida 

ma’lumotlarni qidirish, to’plash, tartiblash va foydalanuvchilarni kerakli ma’lumot bilan tez va 

qulay ravishda ta’minlash. Qidiruv mashinalar asosiy besh qismdan iborat: 

1.  O’rgimchak  (spider)  –  Web-sahifalarni  server  hotirasiga  yuklash  dasturi.  U  oddiy 

brauzerga o’xshab, saytlarni ochib,  tarmoqdagi  yangi  ma’lumotlarni qidiradi.  Bu dastur 

ko’rsatkichlar  bo’ylab  sayohat  qilib,  topilgan  Web-sahifalarni  serverga  yuklaydi  va 

ma’lumot jamg’armasini yangi axborotlar bilan to’ldiradi. 

---

2.  Qurt  (crawler)  –  o’rgimchak  serverga  yuklagan  Web-sahifalarni  ko’rib  chiqib,  barcha 

giperko’rsatkichlarni  undan  ajratadi  va  topilgan  ko’rsatkichlarni  o’rgimchakka  taqdim 

3.  Tartiblovchi  (indexer)  –  o’rgamchik  topgan  ma’lumotlarni  tartibga  keltiruvchi  dastur: 

hujjatning matnini tashkil qiluvchi so’zlarni yakka holga ajratib, matndagi turgan joyini 

saqlab qoladi. Bundan tashqari, dastur so’zni katta yoki kichik harflar bilan yozilganmi, 

sarlavhami, ko’rsatkichmi yoki oddiy matnligini o’rganib chiqib, ma’lumotni saqlaydi. 

4.  Ma’lumot  jamg’armasi  (database)  –  qidiruv  tizimi  to’plagan  va  qayta  ishlagan  barcha 

ma’lumotlar saqlanadigan ombori. 

5.  Natijalarni chiqarish mexanizmi (search engine) – foydalanuvchilarni qidirish tizimi bilan 

 

 

Internet tarmog’ida ma’lumotlarni qidiruv - bunda har bir foydalanuvchi o’ziga kerakli bo’lgan 

biror  ma’lumot  yoki  materialni  maxsus  qidiruv  tizimlari  orqali  topish  imkoniyatiga  ega 

bo’ladi.Internet  tarmog’i  foydalanuvchilari  qidiruvni  Internet  muhitida  joylashgan  web-saytlar, 

ularning manzili  va ichki  ma’lumotlari bo’yicha  olib borishi  mumkin.  Bu esa foydalanuvchiga 

kerakli bo’lgan axborotni samarali qidirish va tez topish imkoniyatini beradi.