Ш. А. Маннонов номли “ёш бухгалтерлар клуби”

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИ-
НИНГ ЭКСПОРТ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА 
ХОРИЖИЙ ИНВЕСТИЦИЯЛАРНИНГ ЎРНИ 
 
Сакиджанова Ф.- ТИМИ талабаси
Исроилова Д. - ТИМИ катта ўқитувчиси
Ҳозирги кунда мамлакатимиз ҳукумати томонидан ташқи савдо 
айланмасини диверсификация қилиш, импорт ўрнини босувчи товарлар 
ишлаб чиқарувчиларни қўллаб қувватлаш ва ишлаб чиқаришни 
модернизациялаш борасида борасида бир қатор ислоҳотлар амалга 
оширилмоқда. Экспорт диверсификацияси, яъни хорижга сотилаѐтган 
товарлар ва хизматлар номенклатурасининг кенгайиши, жами экспортда 
алоҳида товар ѐки хизмат тури (айниқса, хом ашѐ) улушининг катта 
бўлишига барҳам берилиши, маҳсулотларимиз экспорт қилинаѐтган 
мамлакатлар географиясини кенгайтириш экспорт ҳажмининг барқарор 
бўлишини таъминлайди, миллий иқтисодиѐтнинг ташқи бозордаги салбий 
ўзаришларга таъсирчанлиги даражасини пасайтиради. 
Экспорт таркибида бир ѐки бир неча товарлар улушининг сезиларли 
даражада ортиб кетиши бу товарлар нархи пасайган ѐки уларга ташқи 
талаб қисқарган ҳолатларда экспортчи корхоналарни оғир аҳволга солиб 
қўйиши мумкин. Бунинг натижасида экспорт ҳажмининг қисқариши 
валюта тушумларининг камайиши, ташқи савдо балансининг ѐмонлашуви 
ва корхоналар молиявий аҳволининг тангликка юз тутишига олиб келиши 
мумкин. Шунингдек, экспорт умумий ҳажмининг кам сонли давлатларга 
боғланиб қолиши ҳам қалтис ҳолат ҳисобланади. 
Экспорт қилинаѐтган товарларни диверсификация қилиш, уларни 
импорт 
қилувчи 
мамлакатлар 
географиясини 
кенгайтириш 
бу 
мамлакатлардан бири ѐки бир гуруҳининг иқтисодиѐтида муаммолар рўй 
берганда ҳам экспорт ҳажмининг кескин пасайиб кетишига йўл қўймаслик 
имконини беради. Ўтган йиллар мобайнида экспорт қилувчи корхоналарни 
қўллаб-қувватлаш 
борасида 
амалга 
оширилган 
чора-тадбирлар 
иқтисодиѐтимизнинг экспорт салоҳиятини юксалтириш, ташқи савдо 
таркибида ижобий силжишларга эришиш, унинг ҳажмини барқарор 
ўстириш имконини бермоқда. 
2000-2011 йилларда республикамиз импорти таркибида ижобий 
силжишлар рўй берди. Мамлакатни модернизациялаш, техник ва 
технологик жиҳатдан қайта қуроллантириш тадбирларининг кенг миѐсда 
амалга оширилишини таъминлаш жами импорт ҳажмида машина ва

---

116 
ускуналар импорти улушининг жадал ўсишига олиб келди
1
. 
Хорижий давлатларда мамлакатимизда ишлаб чиқарилаѐтган, ѐки 
ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш мумкин бўлган маҳсулотларга бўлган 
талабни ўрганиш, бундай товарлар бозорларига кириб бориш ва рақобат 
қилиш стратегиясини ишлаб чиқиш экспорт қилинаѐтган товарлар сонини 
ва мамлакатлар географиясини кенгайтиришга ижобий таъсир кўрсатади.
Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаганидек, ―Узoқ муддaтли 
истиқбoлгa мўлжaллaнгaн, мaмлaкaтимизнинг сaлoҳияти, қудрaти вa 
иқтисoдиѐтимизнинг рaқoбaтдoшлигини oширишдa ҳaл қилувчи aҳaмият 
кaсб этадигaн нaвбaтдaги муҳим устувoр йўнaлиш – бу aсoсий eтaкчи 
сoҳaлaрни мoдeрнизaция қилиш, тexник вa тexнoлoгик янгилaш, трaнспoрт 
вa инфрaтузилмa кoммуникaциялaрини ривoжлaнтиришгa қaрaтилгaн 
стрaтeгик aҳaмиятгa мoлик лoйиҳaлaрни aмaлгa oшириш учун фaoл 
инвeстиция сиѐсaтини oлиб бoришдан иборат.
Маълумки, молиявий мақсадларни мамлакатимиз иқтисодиѐтига 
жалб этиш ва улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш юқори 
ликвидли рақобатбардош маҳсулотларни ишлаб чиқариш, иқтисодиѐтнинг 
реал секторини жаҳон молиявий-иқтисодий инқирозининг салбий 
таъсиридан ҳимоя қилиш имконини беради. Мазкур мақсадларни амалга 
ошириш учун ўтган 2010 йилда Президентимиз қарорлари асосида 
республикада инфратузилмани ривожлантиришга қаратилган бир қанча 
қарор ва дастурлар қабул қилиниб, ҳаѐтга кенг татбиқ этилди. Хусусан, 
Инвестиция дастури (2008 йил 2 октябрдаги ПҚ-969-сон), «Қишлоқ 
тараққиѐти ва фаровонлиги йили» давлат дастури (2010 йил 26 январдаги 
ПҚ-1046-сон), «Ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратузилмани 
ривожлантириш» дастури (2010 йил 20 январдаги ПҚ-1041-сон) ҳамда 
«Қўшимча инфратузилма объектларини қуриш» дастури (2010 йил 17 
мартдаги ПҚ-1073-сон) шулар жумласидандир. 
Ўзбекистон банклари Ассоциацияси ҳузурида кичик бизнес ва 
хусусий тадбиркорлик соҳасида инвестицион лойиҳа ҳужжатларини 
тайѐрлашни молиялаштиришга ихтисослаштирилган жамғарма ташкил 
этилди. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг ―Кичик бизнес ва 
хусусий тадбиркорлик субъектларига кредит беришни кўпайтиришга оид 
қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида‖ 2011 йил 11 мартдаги ПҚ-1501-сонли 
Қарори, ―Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни янада ривожлантириш 
учун қулай ишбилармонлик муҳитини шакллантиришга доир қўшимча 
чора-тадбирлар тўғрисида‖ 2011 йил 24 августдаги ПФ-4354-сонли 
Фармони ва бошқа бир қатор меъѐрий-ҳуқуқий ҳужжатларга мувофиқ 
1
Ходиев Б.Ю.,Бекмуродов А.Ш.ва Ғафуров У.В. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг 
«Мамлакатимизни модернизация қилиш ва кучли фуқаролик жамияти барпо этиш – устувор мақсадимиздир» 
ҳамда «Асосий вазифамиз – Ватанимиз тараққиѐти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир» номли 
маърузаларини ўрганиш бўйича Ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиѐт. - 2010. 127 б

---

117 
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари учун турли имтиѐз ва 
қулайликлар берилди, имтиѐзли кредитлаш тизими соддалаштирилди.
Хусусан ўтган 2010 йилда инвестиция дастури ва техник 
модернизациялаш бўйича тармоқ дастурлари доирасида 690 та инвестиция 
лойиҳаси амалга оширилиб, шулардан 303 таси муваффақиятли якунланди. 
Жалб этилган хорижий инвестицияларнинг ҳажми 68 фоизга ўсди, 
уларнинг асосий қисми тўғридан-тўғри киритилган инвестицияларни 
ташкил этди.
2010-2014 йилларда амалга ошириш кўзда тутилган инвестицион 
лойиҳалар Дастурини тўлиқ амалга ошириш учун барча молиявий 
манбалар ҳисобидан жами 42,5 млрд. доллар миқдорида маблағ 
ажратилиши кўзда тутилган.