42
хизмат)лар таннархига. Бунинг натижасида
молиявий натижаларни
шакллантириш ва рентабеллик кўрсаткичларига;
2)
Бухгалтерия балансида ҳисобот даври охиридаги жорий активлар
таркибидаги ишлаб чиқариш захиралари суммасига. Бу эса ликвидлик ва
молиявий барқарорлик каби молиявий таҳлил кўрсаткичларига таъсир
кўрсатади.
ТМЗларни баҳолаш корхона молиявий натижаларига таъсирини
қуйидаги мисол ѐрдамида кўриб чиқамиз.
Корхонада 2015 йил апрел ойида материаллар бўйича қуйидаги
хўжалик муомалалари содир бўлган.
Сана
Муомала мазмуни
Миқдори,
кг
1 кг
баҳоси, сўм
Умумий
қиймати, сўм
1.04.2015 й.га қолдиқ
10
1000
10 000
7.04.2015
Харид қилинди
150
1050
157 500
10.04.2015 Ишлаб чиқаришга берилди
140
22.04.2015 Харид қилинди
200
1100
220 000
27.04.2015 Харид қилнди
250
1150
287 500
29.04.2015 Ишлаб чиқаришга берилди
400
Корхонада апрел ойи давомида фойдаланиши мумкин бўлган
қиймати 675 000 сўмлик ѐки 610 кг материаллар мавжуд бўлган. Апрел ойи
давомида ишлаб чиқаришга 540 кг материаллар сарфланган.
Ишлаб
чиқаришга сарфланган ҳамда ҳисобот даври охирига қолган 70 кг
материалнинг қиймати корхона ҳисоб сиѐсатида танланган ТМЗларни
баҳолаш усулига боғлиқ.
1) Агар корхона ҳисоб сиѐсатида ТМЗларни баҳолашда ўртача
тортилган қиймат (AVECO) усулидан фойдаланилса ушбу кўрсаткичлар
қуйидагича бўлади:
1-жадвал
ТМЗларни ўртача тортилган қиймат (AVECO) усулида баҳолаш
Сана
Кирим
Чиқим
Қолдиқ
Ми
қдор
и, к
г
Ба
ҳос
и, с
ўм
Сумм
ас
и,
сўм
Ми
қдор
и, к
г
Ба
ҳос
и, с
ўм
Сумм
ас
и,
сўм
Ми
қдор
и, к
г
Ба
ҳос
и, с
ўм
Сумм
ас
и,
сўм
1.04.2015й.га қолдиқ
10
1000
10 000
7.04.
150
1050
157500
160
1046,87
167500
10.04
140
1046,87
146562 20
1046,87
20938
22.04
200
1100
220000
220
1095,17
240938
27.04
250
1150
287500
470
1124,34
528438
29.04
400
1124,34
449736 70
1124,34
78702
Жами
600
х
765000 540
х
596298 70
1124,34
78702
43
2) Агар корхона ҳисоб сиѐсатида ТМЗ харид қилинган вақт бўйича
дастлабки заҳиралар таннархи бўйича (ФИФО) усулидан фойдаланилса
ушбу кўрсаткичлар қуйидагича бўлади:
2-жадвал
ТМЗ харид қилинган вақт бўйича дастлабки заҳиралар таннархи бўйича
(ФИФО) усулида баҳолаш
Сана
Кирим
Чиқим
Қолдиқ
Па
рти
я
Ми
қдор
и,
кг
Ба
ҳос
и, с
ўм
Сумм
ас
и,
сўм
Ми
қдор
и,
кг
Ба
ҳос
и, с
ўм
Сумм
ас
и,
сўм
Ми
қдор
и,
кг
Ба
ҳос
и, с
ўм
Сумм
ас
и,
сўм
1.04.2015й.га қолдиқ
10
1000
10 000
I
7.04.
-
-
-
-
-
-
10
1000
10 000
I
150
1050
157 500
-
-
-
150
1050
157 500
II
Жами
150
1050
157 500
-
-
-
160
х
167 500
-
10.04
-
-
-
10
1000
10 000
-
-
-
-
-
-
-
130
1050
136 500
20
1050
21 000
II
Жами
-
-
-
140
х
146 500
20
1050
21 000
-
-
-
-
-
-
-
20
1050
21 000
II
22.04
200
1100
220 000
-
-
-
200
1100
220 000
III
Жами
200
1100
220 000
-
-
-
220
х
241 000
-
27.04
20
1050
21 000
II
200
1100
220 000
III
250
1150
287 500
250
1150
287 500
IV
Жами
250
1150
287 500
470
x
528 500
29.04
20
1050
21 000
200
1100
220 000
180
1150
207 000
70
1150
80 500
IV
Жами
400
х
448 000
70
1150
80 500
Ҳаммаси
600
х
765 000
540
х
594500
70
1150
80 500
ТМЗларни баҳолашнинг ушбу
иккала усули натижасиларини
солтиштирамиз.
3-жадвал
ТМЗларни баҳолашнинг ўртача тортилган қиймат ва ФИФО усулини
таққослаш
Кўрсаткичлар
Ўртача
тортилган
қиймат усули
ФИФО
усули
Ҳисобот даври бошига қолдиқ
10 000
10 000
Харид қилинган материаллар қиймати
765 000
765 000
Ишлаб чиқаришга сарфланган материаллар қиймати
596 298
594 500
Ҳисобот даври охирига материаллар қолдиғи қиймати
78 702
80 500
Ушбу жадвалдан кўриниб турибдики, ТМЗларни баҳолашнинг ўртача
тортилган қиймат усулидан фойдаланилганида ишлаб чиқаришга берилган
материаллар қиймати ФИФО усулидан фойдаланилганига нисбатан 1 798
сўмга (596 298 сўм – 594 500 сўм) ошиқдир.
44
Ҳисобот даври охирига материаллар қолдиғи ўртача тортилган
усулдан фойдаланилганида ФИФО усули фойдаланилганига нисбатан
1 798 сўмга (78 702 сўм – 80 500 сўм) кам бўлади.
Инфляция шароитида товар-моддий захираларни чиқим қилишда
ФИФО усулидан фойдалланиш тайѐр маҳсуот (иш, хизмат)лар таннархини
пасайтириш
ҳамда
Бухгалтерия
балансида
товар-моддий
қийматликларнинг қолдиғи суммасини ошириш имконини беради. Товар-
моддий қийматликларни баҳолашда ўртача тортилган қиймат
усулидан
фойдаланилганида ишлаб чиқариш харажатлари ФИФО усулини
қўлланилганидан кўра кўпроқ, ТМҚларнинг қолдиқ суммаси эса камроқ
кўриниш олади.
Бозор шароитида ҳисобот даври охирига доимий равишда товар-
моддий қийматликлар қолдиғи мавжуд бўладиган ҳамда
фойдани
оширишни мақсад қилган хўжалик субъектларида АВЕКО усулидан
фойдаланган мақбул бўлса, олдинги ҳисобот даврлари бўйича зарарлари
мавжуд бўлган ҳамда молиявий ҳисоботларда
уларни камайтиришни
мақсад қилган хўжалик субъектлари учун ФИФО усулидан фойдаланган
мақбул ҳисобланади.
Do'stlaringiz bilan baham: