Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-- 
 
o`tish  mumkin.  Ulardan  biri  hozirda  judayam  ommalashgan  Portal  texnologiyasi, 
ikkinchi texnologiya bu web – dizayn sohasidagi yangi va ancha istiqbolli Mashup 
texnologiyadir. 
Bugungi kunda web-saytlarni tuzishda ananaviy va keng tarqalgan texnologiya bu 
—  Portal  texnologiyasidir.  Bu  texnologiyani  rivojlanishi  uchun  juda  ko`p 
izlanishlar  amalga  oshirilgan.  Bu  izlanishlar  natijasida  Portal  texnologiyasining 
keng yoyilishiga erishildi. Shunga qaramay web  – sayt yaratishning Portal modeli 
bir qancha kamchiliklarga ega.  
Portal  texnologiyasida  web-sayt  tuzish  va  uni  Internetga  joylashtirish  uchun  ko`p 
vaqt  va  mablag`  talab  etiladi.  Masalan,  biror  tashkilotning  web  –  saytini  tuzish 
uchun  ushbu  sohada  yetarlicha  bilimga  ega  bo`lgan  mutaxasisga  murojaat  etish 
kerak.  U  web  –  saytni  ma`lum  muddatda  tayyor  holatga  keltiradi,  uni  Internetga 
joylashtiradi, bu orada ancha vaqt, mehnat va mablag` sarflanadi. Saytni Internetga 
joylashtirgandan  keyin  uni  boshqaruvchi  administrator  kerak  bo`ladi,  buning 
uchun  yangi  ishchi  kuchi  kerak  bo`ladi,  agar  sayt  judayam  murakkab  bo`lsa  bu 
ishlarni bir shaxs emas, balki guruh bo`lib amalga oshiriladi. Bu guruhning har bir 
a`zosini oylik maosh bilan ta`minlash kerak bo`ladi. Portal texnologiyada tuzilgan 
web  –  saytlarni  o`zgartirish  ham  murakkab  jarayon  hisoblanadi,  bundan  tashqari 
ushbu saytdagi ma`lumotlarni yangilab turish zarur. 
Web browser — inglizcha so‗z bo‗lib, "vebni ko‗zdan kechiruvchi‖, "vebni ko‗rib 
chiquvchi‖ ma‘nolarini beradi. Bizga bu so‗z rus tilidan kirib kelganligi, rus tilida 
esa  "brauzer‖  kabi  aytilishini  hisobga  olib(hozircha)  biz  ham  "brauzer‖  so‗zini 
ishlataqoldik.  Turk  tilida  "Ağ  tarayıcısı‖  kabi  tarjimasi  mavjud.  "web‖  so‗zi  esa 
"World Wide Web‖(butunjahon to‗ri — WWW) ning qisqa ma‘nodagi ko‗rinishi. 
Veb  brauzer  butunjahon  to‗rida  joylashgan  sahifani  yuklash,  tahlil  qilish  va  uni 
ko‗rsatish,  sahifalararo  o‗tishlarni  amalga  oshirish  uchun  xizmat  qiladi.  Veb 
brouzer  biror  sahifani  yuklash  va  sahifaga  ma‘lumotlar  yuborish  uchun  HTTP 
protokolidan  foydalanadi.  Ko‗pchilik  brouzerlar  FTP  protokoli  bo‗yicha  ham 
ishlashadi: fayllar ro‗yxatini sahifa ko‗rinishida chop etadi. 
Veb  brouzer  veb-sahifani(butunjahon  to‗rida  joylashgan  sahifa)  siz  uchun  qulay 
ko‗rinishda chop etadi — ma‘lum qoidalar bo‗yicha rasmlarni, matnlarni(ularning 
ko‗rinishi,  rangi,  kattaligi  va  h.k.),  ovoz  yoki  video  ma‘lumotlarini,  turli 
animatsiyalarni  mos  tavishda  joylashtirib chiqadi. Bundan tashqari, sahifadagi  siz 
kiritgan  ma‘lumotlarni  kerak  joyga  jo‗natish,  boshqa  sahifaga  o‗tish,  JavsScript 
kodlarini ishlatish kabi vazifalarni ham bajaradi. 
Veb brauzerlarning qisqacha tarixi 
Birinchi  eng  keng  tarqalgan  brauzer  Mosaic  bo‗lgan.  Undan  so‗ng  Netscape 
Navigator brauzeri yetakchilik qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95 
tarkibida  Internet  Explorer  brauzerini  chiqarish  orqali  Netscape  Navigatorning 
yetakchiligiga  katta  xavf  sola  boshladi  va  bir  necha  yillardan  so‗ng  Netscape 
Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib ketdi. Internet Explorer esa 95% 
ulush bilan dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi. Netscape Navigator 
kodini  ommaga  havola  qilingandan  so‗ng,  u  asosida  Mozilla  va  Mozilla  Firefox 
brauzerlari  yaratildi.  Hozirda  foydalanuvchilar  uchun  juda  ko‗p  alternativ 
brauzerlar mavjud
. 
 

---