Toshkent davlat iqtisodiyot

2.4-rasm. Xarid jarayonida korxonaning xulq-atvor modeli

13

. 

 

                                                             

13

 

Webster and W ind, «А G eneral M odel of O rganizational Buying Behavior», Journal of Marketing, 36, 2 (April, 1972), pp. 12-19.

 

Tеxnologik 

chеklanganlik 

yoki 

tеxnologiya 

xolati, yoki 

uning 

bog’lanmagan-

ligi   

 

Gurux a'zolari-

ning xususiyati, 

ularning 

xarakati     

 

Еtkazib 

bеruvchilar 

 

xaridorlar 

 

Xukumat 

 

Kasaba 

uyushmalari 

 

Savdo 

uyushmalari 

 

Yuqori malakali 

firmalar  

 

Boshqa tijorat 

tashkilotlari  

 

Еtkazib bеruvchilar ahboroti 

(kommunikatsiya) 

 

Maqsadga muvofiq tovar va 

xizmatlar 

 

Biznеs shartlari 

 

Normativlar va 

qimmatdorlik  

 

Fizik omillar 

Tеxnologik omillar 

 

Iqtisodiy omillar 

Siyosiy omillar 

 

Qonuniy omillar 

Madaniy omillar 

 

I. Tashqi muhit (istе'molchilar xatti-xarakatlarining tashqi dеtеrminantlari). 

Tеxnologiya 

 

Тизим 

Maqsad va vazifalar 

 

Ma'sul shaxs 

 

Tеxnologiya, 

xaridlarga ta'sir 

etadi 

Xaridlar bўlimi 

yoki uning 

tarkibi 

 

Xaridlar vazifasi va 

munosabatlar 

 

Xarid guruxi 

a'zolari  

 

II. Tashkil etish (istе'molchilar xatti-xarakatlari tashkil etish dеtеrminantlari). 

Vazifa Xarakatlar 

Munosabatlar Fikrlar 

 

Bajarilmagan Vazifa Xarakatlar 

Munosabatlar Fikrlar 

 

Guruxiy jarayonlar 

 

III. Harid markazi 

(xarid jarayonidagi 

o’zaro munosabatlar 

dеtеrminanti) 

Мативация 

Конгнитив 

тизим 

Шахсий 

ўзига хослик 

Шахсий ўзига 

хослик 

Яхши роль 

IV. Alohida qatnashchilar 

Xarid bo’yicha qaror-qabul 

qilish 

 

1.Shaxsiy qaror-qabul qilish 

2.Gurux bo’lib  qaror-qabul 

qilish 

Xarid 

bo’yicha 

qaror 

 

Gurux tashkiliy 

tuzilmasi 

 

Guruxning 

vazifasi 

 

---

 

41 

 

Nihoyat, Shet  modelida vaziyatli o‘zgaruvchilar ko‘plab omillarni – xarid haqida 

qaror  qabul  qilish  jarayoni  yakuniga  ta’sir  etuvchi  alohida  shaxslar,  tashkilot 

tavsifnomalari birgalikda qaror qabul qilish jarayonidan tashqari ko‘pincha kutilmagan 

tarzda o‘z ichiga oladi. Xaridorlar xulq-atvoriga ta’sir etuvchi vaziyatli o‘zgaruvchilar 

qatorida iqtisodiy sharoitlar, mehnat nizolari, birlashtirshi, qo‘shib olish va boshqalarni 

aytib  o‘tish  mumkin.  Vaziyatli  o‘zgaruvchilar  shunchalik  keng  va  xilma-xil  ta’sir 

ko‘rsatishi  mumkinki,  modelda  ularning  xarid  jarayoniga  ta’siri  izohlab  ham 

o‘tirilmaydi. 

Amaliyotda  Shit,  Uebster  va  Uindning  keng  qamrovli    modellaridan  xarid 

jarayonida  xaridorlar  xalq  atvorini  boshqarish  munosbatlarida  samarali  foydalaniladi. 

Ushbu  modellar  xaridorlar  bilan  munosbatlar  o‘rnatida,  shartnomalar  tuzishda,  xarid 

bo‘yicha  maqsadli  strategiyalarni  shakllantirish  va  qaror  qabul  qilish  jarayonlarida 

foydalanish mumkin.