Б. С. Мусаев а г р о к и м

жуда кўп факторларнинг ўза- 
ро таъсири натижасида юзага келади. Тасодифий хато­
лар тажриба аниқлигига сезилар-сезилмас таъсир курса­
тади. Ҳар бир дала тажрибасида тасодифий хатоларни 
юзага келтирадиган элементлар мавжуд. Тасодифий ха­
толарнинг ўзига хос томони ундаги ижобий ва салбий 
элементларнинг ўзаро таъсирлашиши натижасида таж­
риба аниқлигига етказадиган зарарнинг камайиши ва 
силлиқланишидир.
С и ст ем а т и к ха т о л а р —
маълум бир сабабни фақат 
битта йўналишдаги доимий таъсири натижасида юзага 
келади. Масалан, унумдорлиги жиҳатдан бир жинсли 
бўлмаган майдонни вариантларга бўлиб тажриба ўтка- 
зиш. Систематик хатоларнинг ўзига хос хусусияти — 
битга йўналишда таъсир этишида, яъни олинадиган 
натижаларни ошириши ёки камайтиришидадир.
Дала тажрибалари олдига қўйиладиган талабларнинг 
бузилиши натижасида 
қўп ол х а т о л а р
юзага келади. М а­
салан, тадқиқотчи янглишиб ўғитсиз вариантга ўғит 
берди: бундай шароитда йўл қўйилган хатони тузатиб 
бўлмайди, олинган барча натижаларни бекор қилишга 
тўғри келади.
Дала тажрибаларидан олинган натижалар система­
тик ва қўпол хатолардан холи бўлганда математикавий 
йўл билан ишланади ва шу асосда маълум хулосалар 
чиқарилади.
Д а л а т а ж р и б а д а р и н и н г т у р л а р и
Мақсади, утказила­
диган ж ойи, тажрибанинг давомийлиги, бўлмаларнинг 
катта-кичиклиги ва бошқа кўрсаткичларига кўра дала 
тажрибалари бир нечта турга бўлинади.
Ў т кази лиш ш ароит и га к ў р а
:
а) махсус ажратилган майдонларда утказиладиган 
дала тажрибалари; б) ишлаб чиқариш шароитларида