306
kuzatadilar. Konsullar ixtiyorida xalqni vakolatidagi barcha ishlar kiradi, ular xalq yig`inlarini
to`plashlari lozim va (
unga) takliflarni kiritish, ko`pchilikni qarorlarini amalga oshirishlari lozim. 5.
Konsullar urushga tayyorlanishda va umuman harbiy yurishlarda
1
deyarli yakka hokimiyatga
egalar. 6. Axir ularga ittifoqchilardan nima lozim topilsa, hammasini talab qilishga ruxsat berilgan,
harbiy tribunlarni tayinlashga, xizmatga yaroqlilarni tanlab askarlarni to`plash. 7. Buning
ustiga, ular
harbiy lagerda ularga
bo`ysinadiganlardan har qanday kishini jazolash hukmiga ega. 8. Shuningdek davlat xazinasidan
qancha talab qilsa, shuncha pulni sarflash ularni ixtiyorida, ularning orqasidan, ularning har qanday
ko`rsatmalarini bajarishga tayyor kvestorlar yuradilar. 9. Shunda agar kimdir bu hokimiyatga
e’tiborini
qaratsa (Rimda) davlat monarxiya va podsholik deb aytishi mumkin…
VI. 13. 1. Senatni ixtiyorida eng avvalo xazina turadi. Chunki u, barcha kirim va chiqimga
to`la xo`jayinlik qiladi. 2. Kvestorlar senatni ruxsatisiz hech qanday ehtiyojga konsullar talab
qilganidan tashqari hech nima bera olmaydilar. 3. Va boshqalarga qaraganda eng muhim xarajat
senzorlar har besh yilda bir marta jamoat inshootlarini ta’minlash va qurishga sarflanadigan va
boshqalarga qaraganda katta va eng muhim xarajatga, senat xo`jayinlik qiladi va unga senzorlarga
ruxsat senat tomonidan beriladi. 4. Shunday tarzda Italiyada sodir etiladigan va davlat tekshiradigan
barcha jinoyatlar: xoinlik, fitna, zaharlash, mo`miyolash, o`ldirish kabilarga senat xo`jayinlik qiladi.
5. Bundan tashqari Italiyada alohida odam yoki polis tortishuvini yechish, jazolash, yordam yoki
himoyaga muhtoj bo`lsa, bu ishlarda senat chiqadi. 6. Agarda Italiyadan tashqariga kimgadir
kelishuv uchun
(yordamga) chaqirish uchun, (
nimagadir) ruxsat uchun, urush e’lon qilish uchun bu
to`g`risida senat g`amxo`rlik qiladi. 7. Shunday tarzda Rimga elchilik kelsa, ulardan kimni qabul
qilish va kimga qanday javob berish kerakligiga senat javob beradi. Yuqorida aytilgan ishlarda xalq
mutlaqo hech qanday qatnashmaydi. 8. Shunday tarzda, kimdir Rimga konsul bo`lmagan paytda
kelsa, davlat to`la aristokratik ko`rinadi. 9. …Barcha ishlar bilan
(rimliklarda) senat rahbarlik
qiladi.
VI. 14. 1. Shuning uchun, davlatda hokimiyatni qaysi qismi xalq qo`lida deb asosli so`rash
mumkin. 2. Shu vaqtda senat aytilganga binoan, barcha ishlarga, har-xil kirim –chiqimlarni
boshqarganda konsullar bosh qo`mondon sifatida urushda tayyorlanishda va harbiy yurishlarda
cheklanmagan hokimiyatni egalladilar.3.Shu bilan birga xalqni ishtiroki uchun, hatto juda kuchli
qatnashuvi uchun o`rin qoladi. 4. Chunki davlatda faqat xalq mukofotlash va jazolash
hokimligiga ega, shu bilan birga podsholiklar va ozod davlatlar, umuman insoniyatning
mavjudligini sharti mukofotlar va jazolar bilan yshlab turish yotadi.
Хрестоматия по истории древнего Рима. М., 1987.
47-48 стр
Do'stlaringiz bilan baham: