Chervyakli tishli ilashmalar (GOST 18498-73). Silindrik va konussimon
tishli ilashmalarning uzatish soni u=6…10 dan oshmaydi. Uzatish soni katta
bo‘lganda silindrik va konus g‘ildiraklar yaxshi ishlaydi va tezda ishdan chiqadi.
197
Chervyak g‘ildiragi va chervyak ilashma soni u=10…80 bo‘lganda ham
ravon ishlaydi. Bu uzatma ixcham bo‘lganligi sababli mashinasozlikda ko‘p
qo‘llaniladi. Lekin ularning kamchiliklaridan biri, undagi chervyak va g‘ildirak
tishlarining tezda yemirilishi va foydali ish unumining kichikligidir.
Bu ilashmada aylanma harakat chervyakdan g‘idirakka uzatiladi. Chervyak
shesternya hisoblanadi va undagi o‘ramalar o‘ng va chap yo‘lli bo‘ladi.
Chervyakdagi o‘ramaning soniga qarab ular bir kirimli, ikki kirimli va hokazo
bo‘ladi. Silindrik chervyakli globoidli chervyakli uzatmalar mavjud. Silindrik
chervyakning boshlang‘ich aylanasi to‘g‘ri doiraviy silindr, globoidli chervyakning
boshlang‘ich aylanasi egri, ya’ni tor sirtning bir qismi hisoblanadi. (8.17-shakl, a,
b).
Silindrik
chervyakning
o‘q
bo‘yicha kesimida uning
tishi
to‘g‘ri
chiziqli
profilga yoki evolventali
profilga ega bo‘lishi
mumkin. G‘ildirak tishlari chervyakli vint chiziqlariga mos keladigan vint chizig‘i
bo‘yicha yasaladi. Chervyak ilashmaning chizilishi silindrik ilashmadan kam farq
qiladi (8.18 va 8.19-shakllar).
Silindrik chervyakli ilashma (8.18-shakl) parametrlari: moduli m,
chervyakning diametri koeffitsienti q=0,25z
2
, chervyakning o‘rami soni z
1
,
chervyakli g‘ildiragining tishlari soni z
2
, o‘qlari orasidagi masofa a=0,5m(z
2
+q),
chervyak vintning uzunligi z
1
=1:2 bo‘lganda b
1
≥(11+0,06z
2
)m, z
1
=4 bo‘lganda
b
1
≥(12,5+0,09z
2
)m ga teng. Chervyak g‘ildirakning qalinligi z
1
≤3 bo‘lganda
b
2
≤0,75d
a1
, z
1
=4 bo‘lganda b
2
≤0, 67d
a1
ga teng.
Chervyak
g‘ildiragining
boshlang‘ich aylanasi diametri d
2
=z
2
m, chervyakning boshlang‘ich aylanasi
diametri d
1
=mq, tish balandligi h
1
=2,2m, tish kalakasi balandligi h
a
=m, tish
oyog‘ining balandligi h
f
=1,2m, chervyakli g‘ildirakning eng katta diametri
d
t
≈d
a2
+6m(z
1
+2), chervyakli g‘idirakning cho‘qqilari diametri d
a2
≈d
2
+2h
a
m,
chervyakli g‘ildirakning ichki diametri d
f2
=d
2
-2h
f
m,
shartli
burchagi
8.17-shakl
198
=arcsin[b2/(d
a
-0,5m)], chervyakning tashqi diametri d
a1
=d
1
+2h
a
m, chervyakning
ichki diametri d
g
qadami R=
m.
Chervyakli tishli uzatmaning moduli, chervyak diametrining koeffitsienti va
g‘ildirakning tishlari soni ma’lum bo‘lsa 8.18-shakl, a dagi kabi chervyak va
g‘ildirakning boshlang‘ich aylana diametri d
1
va d
2
larni A nuqtada urinadigan qilib
chizishdan boshlanadi.
G‘ildirakning tashqi diametri d
t
uning eni b
2
ga bog‘lik bo‘lib, chervyakning
boshlang‘ich aylana diametri d
1
bilan kesilgan B nuqtasi orqali aniqlanadi.
Qolgan kostruktiv yasash parametlari keltirilgan tenglamalar yordamida
aniqlab chiziladi (8.18 -shakl, b).
8.18-shakl
Globoidli chervyakning uzatmalarida foydali ish unumi silindrik chervyakli
ilashmalarga qaraganda ko‘proq bo‘ladi. Lekin bunday ilashmalarni tayyorlash
GOST 17696-80 bo‘yicha o‘ta aniqlikni talab qiladi. Shunga ko‘ra ularni tatbiq
etish chegaralangan (8.19-shakl). Chervyak diametrining koeffitsienti q ni
chervyak g‘ildiragining tishlar soni z ga nisbatan tanlanadi:
z
2
=40 gacha
41…50
51…60
60 dan oshiq bo‘lsa
q=6…8
7…10
8…11
9…13 olinadi.
199
8.19-shakl
Do'stlaringiz bilan baham: |