O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

4.2. Tekislikka perpendikulyar to‟g‟ri chiziq  

 

Agar tekislikda yotgan ikki kesishuvchi to‘g‘ri chiziqqa perpendikulyar to‘g‘ri 

chiziq, tekislikka ham perpendikulyar bo‘ladi (4.4 shakl). 

Kompleks  chizmada  umumiy  vaziyatdagi  to‘g‘ri  chiziq  va  sath  chizig‘i 

(frontal,  gorizontal)  orasidagi  to‘g‘ri  burchakni  proektsiyasini  oson  qurish  mumkin. 

To‘g‘ri burchak xususiyati asosida to‘g‘ri burchak o‘zining haqiqiy kattaligi bo‘yicha 

proektsiyalanadi.  Misol  uchun  agar  to‘g‘ri  burchakning  tomonlaridan  biri  V  frontal 

proektsiya tekisligiga parallel bo‘lsa frontal bo‘ladi. Agar uning tomonlaridan biri H 

proektsiya tekisligiga parallel bo‘lsa, u gorizontal. 4.5 shaklda K nuqtadan frontal va 

gorizontalga perpendikulyar o‘tkazish ko‘rsatilgan. 

 

---

 

4.4 shakl                                               4.5 shakl 

 

Agar  tekislik  ikkita  kesishuvchi  (AV  ∩  AD)to‘g‘ri  chiziqlar  bilan  berilgan 

bo‘lsin,  ulardan  biri  frontal,  ikkinchisi  esa  gorizontal  bo‘lsin  va  A

2 

nuqtadan 

frontalning  A

2

V

2 

frontal  proektsiyasiga  perpendikulyar,    A

1 

nuqtadan  gorizontalning 

A

1

D

1

  gorizontal  proektsiyasiga  perpendikulyar  o‘tkazilsin,  bu  AK  kesma  berilgan 

tekislikka perpendikulyar bo‘ladi (4.6 shakl). 

To‘g‘ri chiziqning tekislikka nisbatan perpendikulyar bo‘lishi uchun chizmada 

gorizontal  proektsiyasi  gorizontalning  gorizontal  proektsiyasiga,  frontal  proektsiyasi 

esa frontalning frontal proektsiyasiga perpendikulyar bo‘lishi yetarli va talab etiladi. 

Agar  tekislik  izlari  bilan  berilgan  bo‘lsa,  gorizontalning  gorizontal  (h

1

)

 

proektsiyasi  hamma  vaqt  F

1 

gorizontal  iziga,  frontalning  frontal  proektsiyasi  esa  F

2 

frontal iziga parallel bo‘lishini nazarda tutish kerak. K (K

1

, K

2

) nuqtadan F tekislikka 

perpendikulyar  to‘g‘ri  chiziq  o‘tkazish  uchun  uning  gorizontal  proektsiyasini  F

1 

gorizontal  iziga  perpendikulyar,  frontal  proektsiyasini  esa  F

2 

frontal  iziga 

perpendikulyar qilib o‘tkazish talab etiladi (4.7 shakl).