O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

 

 

15.4. Tekis shakllar perspektivasi.  

H tekislikda yotuvchi ABCEGHK shaklni perspektivasini quramiz. Kartina 

tekisligining  holatini  uning  O

1

O

2 

asosida  aniqlanadi.  Ya‘ni,  ko‘rish  nuqtasi  -  S

1

  va 

ufq  chizig‘i  balandligi  h.  Gorizont  chizig‘i  va  berilgan  masofada    h  kartina  asosini 

o‘tkazamiz  (15.4  shakl),  rejada    R

1 

nuqtani  holatini  aniqlabva  perspektivada  uni 

belgilaymiz. 

ABCEGHK  shakl  asosan  ikki  guruhdagi  parallel  chiziqlar  bilan  

chegaralangan. Ulardan yo‘nalishlarni ko‘rsatuvchi to‘g‘ri chiziqlar BC, GE va AH, 

boshqasi esa AB, HG va CE to‘g‘ri chiziqlar. Ularning uchrashish nuqtalarini F

1

 va 

F

2

 larni aniqlaymiz. R nuqtadan mos ravishda ufq chizig‘ida F

1

 va F

2 

nuqtalarni qurib 

15.3 шакл 

---

 

olamiz. 

E nuqtani perspektivasini qurishni boshlaymiz. GE va CE to‘g‘ri chiziqlarni 

kartina  asosigacha  davom  ettiramitz  va    nuqtalarni  1

0

  va  2

0 

deb  belgilaymiz.  GE 

to‘g‘ri chiziqning perspektivasi 1

0

 va F

1 

nuqtalar orqali o‘tadi, CE to‘g‘ri chiziq esa 2

0

 

va  F

2

  nuqtalardan  o‘tadi.  Bu  to‘g‘ri  chiziqlarning  kesishuv  nuqtasida  Ye  nuqtaning 

perspektivasi  joylashgan.  S  nuqta  YeS  to‘g‘ri  chiziqda  yotadi  uning  perspektivasi 

qurib bo‘lingan. SHuning uchun S nuqtadan kartina tekisligiga perpendikulyar to‘g‘ri 

chiziq o‘tkazamiz. U kartina asosi bilan kesishib 3

0 

nuqtani hosil qiladi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

‗ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

S3 to‘g‘ri chiziqning 3R perspektivasini quramiz. G nuqta GE va HG to‘g‘ri 

chiziqlarning  kesishish  nuqtasida  yotadi.  Uning  perspektivasini  qurish  uchun  faqat 

HG  to‘g‘ri  chiziqning  perspektivasini  qurish  kifoya,  GE  to‘g‘ri  chiziqning 

perspektivasi qurib bo‘lingan. Nuqtani 4

0 

deb belgilab, shu nuqta orqali va HG to‘g‘ri 

chiziq perspektivasini F

2

 o‘tkazamiz. 

H  nuqtaning  perspektivasini  quramiz.  SHu  nuqta  va    S

1

nuqtalar  orqali 

o‘tuvchi  to‘g‘ri  chiziqdan  foydalanamiz.  Bunday  to‘g‘ri  chiziqning perspektivasi 5

0

 

nuqta orqali o‘tib vertikal bo‘ladi. Ularni  HG perspektivasi bilan kesishgan nuqtasini 

H bilan belgilaymiz. 

K7

0

  i  K8

0

  gorizontal  to‘g‘ri  chiziqlar  yordamida  K  nuqtani  perspektivasi 

qurilgan. 

AB  va  BC  to‘g‘ri  chiziqning  perspektivasini  F

1

  va  F

2

  nuqtalar  orqali 

o‘tkazib, V nuqtani perspektivasini hosil qilamiz. 

15.4 шакл

 

15.5 шакл 

---

 

A  va  S

1

  nuqtalar  orqali  o‘tuvchi  A7

0 

to‘g‘ri  chiziq  yordamida  A  nuqtani 

perspektivasini quramiz. 

SHakllarning  nuqtalarini  perspektivasini  qurishda  to‘g‘ri  chiziqni  tanlash 

masalaning  konkret  shartlariga  bog‘liq  bo‘ladi.  Bu  masalada  uch  guruh  gorizontal 

to‘g‘ri  chiziqlar  ishlatilagan:  1)    S

1

  nuqta  orqali  o‘tuvchi;  2)  kartna  asosiga 

perpendikulyar; 3) kartina tekisligiga og‘ma.  

Aylana  perspektivasini  qurishni  ko‘rib  chiqaylik  (15.6  a  va  b  shakllar). 

Ko‘p  hollarda  kvadratga  (kvadratdagi  aylana  perspektivasi)  chizilgan  aylana 

perspektivasi  tasvirlash  qulay  hisoblanadi.  Kartina  tekisligini  frontal  holatda 

joylashtiramiz.  Bunda  AV  va  SE  to‘g‘ri  chiziqlar  perspektivasi  R  kartina  bosh 

uchrashish  nuqtasida  uchrashish  nuqtasiga  ega  bo‘ladi.  Ya‘ni  AV  va  SE  to‘g‘ri 

chiziqlar  kartina  tekisligiga  perpendikulyar  bo‘ladi.  Kvadratga  chizilgvn  aylana 

perspektivasini  8 ta nuqta  orqali qurish mumkin.    To‘rta  nuqtada  kvadrat  tomoniga 

urinma,  boshqa  to‘rta  nuqtasi  uning  dioganallarida  joylashadi.  Diagonallar  kartina 

tekisligiga  45º  joylashadi,  ularning  uchrashish  nuqtasi  bo‘lib  D

1

  va  D

2 

  nuqtalar 

bo‘ladi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

15.6 шакл 

a )    

 

b) 

---