O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

 

13.5. Tekislikda to‟g‟ri chiziq 

Son belgili proektsiyada muhandislik inshootlarini loyihalashda bir qator 

muammolarni yechishga to‘g‘ri keladi. 

Bunday masalalarni yechish usullarini ko‘rib chiqaylik. 

Qiyalik  Δi  masshtabida  tekislikda  ixtiyoriy  to‘g‘ri  chiziq  qurish  talab  etilgan. 

Masalani ko‘plab usullarda yechish mumkin. Tekislik Δ da ikkita ixtiyoriy A

3

 va V

6

 

nuqtalar tanlab olinadi. A

3

 va V

6

 nuqtalarni tutashtirib Δ tekislikka tegishli AB to‘g‘ri 

chiziqni hosil qilinadi (3.10 shakl).  

13.11  shaklda  A

10

V

14 

  to‘g‘ri  chiziq  orqali  o‘tuvchi  ixtiyoriy  Δ  tekislik 

ko‘rsatilgan  Bu  masala  ham  ko‘plab  yechimlarga  ega.  A

10

V

14 

  to‘g‘ri  chiziqni 

interpolyatsiyalaymiz  va  to‘g‘ri  chiziqdagi  belgilarga  mos  ravishda  11,  12  va  13 

nuqtalar orqali gorizontal tekisliklarni ixtiyoriy yo‘nalishda o‘tkazamiz. 

 

 

13.9 b шакл 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

13.12  a  shaklda  umumiy  vaziyatdagi  to‘g‘ri  chiziq  AB  (A

17

V

20

)  orqali 

o‘tgan  P  tekislik  berilgan  qiyalida  tasvirlangan.  Masalani  yechish  quyidagi  tartibda 

bo‘ladi:  

1)  To‘g‘ri konus uchini ixtiyoriy  nuqtadan qurishni  boshlaymiz.  Yasovchi 

to‘g‘ri chiziqning i qiyaligi berilgan tekislikning qiyaligiga teng; 

2)  Konusning  bir  nomli  gorizontallariga  topilyotgan  tekislikning 

gorizontallari urinma bo‘ladi; 

3)  Konusning  urinma  yasovchilari  eng  katta  izlanayotgan  tekislikning 

og‘ma  chizig‘i,  uning  gorizontal  proektsiyasi  izlanayotgan  tekislikning  qiyalik 

masshtabi bo‘ladi. 

13.12  b  shaklda  umumiy  vaziyatdagi  to‘g‘ri  chiziq  A

17

V

20 

orqali  berilgan 

qiyalikda i=1:2 tekislik qurish ko‘rsatilgan. Qurish tartibi quyidagicha: 

1)  R  tekislikning  qiyaligiga  mos  ravishda    R  tekislikning  intervali  L 

topiladi; 

2) konus gorizontallarini o‘tkazamiz - kontsentrik aylanalarni bir – biridan  

L  interval masofada qurib olinadi (konus asosi radiusi intervalga teng).  

3.10 шакл 

3.11 шакл 

---

 

 

 

 

3)    to‘g‘ri  chiziqni  A

17

V

20 

interpolyatsiyalaymiz  vahosil  qilingan  to‘g‘ri 

chiziq  orqali  konusning  bir  xil  nomli  gorizontallariga  urinmalar  o‘tkazamiz.  Bu 

urinmalar izlanayotgan tekislikning gorizontallari bo‘ladi. 

4)  masala  ikkita  yechimga  ega,  to‘g‘ri  chiziqning  har  bir  nuqtasi  orqali 

aylanaga ikkita turli urinmlar o‘tkazish mumkin.