O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

2.5. Umumiy vaziyatdagi to‟g‟ri chiziqning haqiqiy uzunligini va proektsiyalar 

tekisligi bilan hosil qilgan burchagini aniqlash 

Umumiy  vaziyatdagi  to‘g‘ri  chiziq  kesmasini  haqiqiy  kattaligini  aniqlash 

uchun  to‘g‘ri  burchakli  uchburchak  chizmasini  qurish  lozim.  To‘g‘ri  chiziq 

kesmasining gorizontal proektsiyasi  uchburchakning bitta kateti bo‘lib hisoblanadi. 

Ikkinchi  katet  esa  kesma  uchlarining  proektsiyalar  tekisligi  bilan  hosil  qilgan 

masofalarining  (Δz)  farqi  bo‘ladi.  Ushbu  (Δz)  farqni  to‘g‘ri  chiziq  kesmasining 

proektsiyasi uchlaridan  biri  (nuqta)  orqali  A

1

B

1 

ga perpendikulyar qilib qo‘yiladi va  

B

0 

qilib  belgilanadi.  va

 

nuqtalar  to‘g‘ri  chiziq  bilan  birlashtiriladi.    SHunday  qilib 

to‘g‘ri  burchakli  uchburchak  quriladi  va  hosil  bo‘lgan  A

1

B

0 

gipotenuza  AB  to‘g‘ri 

chiziqning  haqiqiy  uzunligi  bo‘ladi.  A

1

B

1 

katet  bilan  A

1

B

0

  gipotenuza  hosil  qilgan 

burchak α to‘g‘ri chiziq kesmasining proektsiyalar tekisligi orasidagi og‟ish burchagi 

deyiladi (2.15 shakl). 

2.15  shaklda  AV  kesmani  gorizontal  proektsiyalar  tekisligi  H  ga 

proektsiyalash ko‘rsatilgan. A nuqta orqali kesmaning gorizontal A

1

B

1 

proektsiyasiga 

parallel   to‘g‘ri chiziq o‘tkazilgan, hosil bo‘lgan to‘g‘ri burchakli uchburchak  ABB' 

da  AB'  =    A

1

B

1

,  kesma  uchlarining  proektsiyalar  tekisligi  bilan  hosil  qilgan  H(Δz) 

farqi  BB'  ga  teng.  To‘g‘ri  burchakli  uchburchakning  gipotenuzasining  uzunligi    AB 

kesmaning  haqiqiy  uzunligiga  teng.  ABB'  uchburchakdagi  α  AB  kesmaning  H 

gorizontal proektsiyalar tekisligi orasidagi og‘ish burchagi bo‘ladi.