Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

 

 

 

9-chizma. Pul muomalasi turlari. 

 

 

Elektron pul – hisob-kitoblarni elektron hisoblash mashinalari yordamida 

bajarish uchun qo‘llaniladigan kredit pullarining eng so‘nggi turi, kredit kartoch-

kalariga o‘xshagan pul. 

Pul muomalasi  – pulning tovar va xizmatlar oldi-sotdisi jarayonida o‘z 

funksiyalarini bajarishdagi uzluksiz harakatidir. 

Pul muomalasi 

Naqd pul muomalasi 

Naqd bo‘lmagan pul 

muomalasi 

---

 

53

Naqd pul bankdan chiqqach, korxona, tashkilotlar kassasiga va 

aholi qo‘liga o‘tadi. Oldi-sotdi va to‘lov harakatlari bajarilgach, yana 

bankka qaytadi.  

Naqd bo‘lmagan pul muomalasiga firma, korxona, tashkilotlar va 

aholining bankdagi hisobida turgan pulining harakati kiradi va bunday 

muomala: 

–  chek; 

–  kredit kartochkasi; 

–  veksel; 

–  to‘lov topshiriqnomasi; 

–  to‘lov talabnomasi; 

– akkreditiv va boshqa vositalar harakati shaklida olib boriladi.  

Xullas, pul takror ishlab chiqarishga xizmat qiladi. U doimo aylan-

mada, muomalada (harakatda) bo‘ladi. Jamiyatdagi pul muomalasi (ay-

lanmasi) moddiy aylanmasini, ya’ni yaratilgan mahsulotlar va xizmatlar 

harakatini bildiradi. Muomaladagi pul harakati pul muomalasi qonuni 

bilan muvofiqlashtiriladi. Bu qonunning mohiyati quyidagicha: 

 

 

 

Aytaylik, quyidagilar aylanmasi (muomala) da bo‘lsin: 

100 kg apelsinning narxi 1 dollar; 

50 kg uzumning narxi 2 dollar; 

1 ta erkaklar kostyumining narxi 100 dollar; 

Shundan barcha tovarlarning umumiy bahosi: 

 

100   1 + 50   2 +1   100 = 300 dollar bo‘ladi. 

 

Agar 100 dollar qayd qilingan tovarlarning harakatini uzluksiz ta’-

minlashga xizmat qilsa, u holda 100 dollar uch marta aylanmasida bo‘-

lib, jami 300 dollarlik tovarlarni sotishga xizmat qilgan bo‘ladi. Shunday 

qilib, mazkur tovar muomalasini ta’minlash uchun 100 dollarlik pul 

miqdori zarur bo‘ladi: