Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

[138].  Banklar odatda investitsiya majmualariga ko‘ra yirik va 

mayda banklarga bo‘linadi. Mayda banklar ko‘pincha o‘z mablag‘larini 

davlatning qimmatli qog‘ozlariga joylashtiradilar, chunki bu qimmatli 

qog‘ozlar davlat tomonidan sug‘urtalangan va ishonchlilik darajalari 

yuqori bo‘ladi. Ular xususiy sektorning qimmatli qog‘ozlaridan 

foydalanmaslikka harakat qiladilar. Mayda moliya institutlarining 

iqtisodiy ixtiloflar natijasida katta yo‘qotishlarga uchrash xatari yuqori 

bo‘lganligi tufayli ular bu yo‘qotishlarni qoplash maqsadida ishonchli va 

barqaror qimmatli qog‘ozlarga o‘z mablag‘larini yo‘naltiradilar. 

Yirik banklar esa, aksincha, mayda va xususiy sektorlar xorijiy 

qimmatli qog‘ozlariga hamda mahalliy hokimiyat qog‘ozlariga 

joylashtiradilar. Albatta, bu qimmatli qog‘ozlarga yo‘naltirilgan 

mablag‘lar uchun yuqori xatar mavjud. Investitsiya qimmatli qog‘ozlari 

bank aktivining 1/5 qismidan to 1/3 qismigacha hajmda bo‘lib, bank 

daromadining 1/5 qismida daromad keltiradi. Kredit portfeli esa bank 

aktivining yarmidan ko‘prog‘ini tashkil qilib, bank daromadining 3/5 

qismi hajmida daromad keltirishi mumkin. Lekin bank mablag‘larini 

qimmatli qog‘ozlar investitsiyasiga ko‘proq yo‘naltirilishining afzalligi 

shundaki, daromad solig‘ining hajmi ancha qisqaradi va bank uchun 

bo‘lgan umumiy xatar darajasi sezilarli darajada pasayadi.  

[139]. Bankning investitsiya vositalarini tanlash jarayoniga quyidagi 

omillar ta’sir qiladi: 

 

ko‘zda tutilgan daromad me’yori; 

 

soliq xususiyatlari; 

 

foiz risk; 

---

 

227

 

kredit riski; 

 

ishbilarmonlik (xizmat yuzasidan) riski; 

 

balanslanmagan (muvozanatlashmagan) likvidlik riski; 

 

muddatidan oldin qaytarib olish riski; 

 

inflatsiya (pulning qadrsizlanishi) riski; 

 

garov talabnomalari.