Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

2)

 Aktivlar – bank balansi aktividagi mablag’lar yig’indisi

.  

Bankning 

operatsion 

xarajat- 

lari 

– 

To‘langan 

foizlar 

+

Boshqarish 

apparatini 

saqlash  

xarajatlari 

– 

Nokredit xarak-

terdagi bank xiz-

matlaridan tushgan 

daromadlar 

M

et

= 

 Daromad keltiruvchi aktivlar summasining o‘rtacha qoldig‘i 

---

 

142

bugungi kundagi faoliyatining barqarorligi va kelgusida rivojlanish 

imkoniyatlarini baholash uchun zarur. Misol tariqasida shunday tahlil 

qilish modelini keltiramiz (18-jadval). 

 

18-jadval. 

Tijorat bank foydasi tahlili (mln. so‘m) 

 

A-bank B-bank 

T/r Ko‘rsatkichlar 

2006 2007 2008 2006 2007 2008

I 

Foydaning barqaror 

manbalari: 

 

 

 

 

 

 

 

 

foizli daromadlar 

420 

510 

630 

1000  1200  1300

 

 

foizli 

xarajatlar 

250 340 500 440 510 650 

 Foizli 

marja 

170 170 130 560 690 650 

 

 

foizsiz daromadlar 

40 

45 

50 

120 

150 

195 

 

 

foizsiz xarajatlar 

50 

60 

65 

140 

160 

190 

 

Foizsiz daromadlarning 

foizsiz xarajatlardan 

oshgan qismi (+), 

oshmagan qismi (-) 

-10 -15 -15 -20 -10 +5 

 

Barqaror manbalar – jami

160 

155 

115 

540 

670 

655 

II 

Foydaning nobarqaror 

manbalari 

 

 

 

 

 

 

 

 

bozordagi chayqov 

operatsiyalari tufayli 

olingan daromad (+), 

ko‘rilgan zarar (-) 

+25 +40 +250 +5  -16 +25 

 

 

ko‘zda tutilmagan 

operatsiyalar tufayli 

olingan daromad (+), 

ko‘rilgan zarar (-) 

- +40 +20 -  -  - 

 

Beqaror manbalar – jami 

+25 +80 +270 +5  -16 +25 

III  Boshqa turli xarajatlar 

 

 

 

 

 

 

 

ssudalar bo‘yicha 

ehtimoliy yo‘qotishlarni 

qoplash zaxirasiga 

o‘tkaziladigan mablag‘lar

20 30 30 20 10 10 

 

 

soliqlar 

20 15 10 50 70 100 

 Sof 

foyda 

145  190  345  475  574 570 

 

18-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, A va B banklarning 

foydasi asosan barqaror manbalar evaziga shakllangan. Uch yil 

davomida A bankning foydasi 145 milliondan 345 millionga, ya’ni 2,4 

---

 

143

martaga oshgan, B bankning foydasi atigi 37 foizga ko‘paygan. Ammo 

bunga asoslanib A bank yaxshi natijalarga erishgan deb bo‘lmaydi. 

Sababi u 2008-yilga foydaning keskin o‘sishi bozordagi chayqov opera-

tsiyalari tufayli olingan daromad (+250 mln.) evaziga ta’minlangan. A 

bankda foizsiz daromadlarning foizsiz xarajatlardan oshmagan qismi 

ko‘p bo‘lib, marjaning 6-11 foizgacha qismini «hamlab» tashlagan. B 

bankida bu foiz atigi 1-4 foizni tashkil qiladi. 2008-yilda esa B bankda 

foizsiz daromadlar summasi foizsiz xarajatlarga nisbatan 5 mln. so‘mga 

ko‘p bo‘lib «bremya» tugatilgan. Demak, B bankda ahvol nisbatan 

yaxshi. 

[93]. Absolut (mutlaq) sonlar tijorat banklari foydasining foydalilik 

darajasini ta’riflay olmaydi. Buning uchun bir qator moliyaviy 

koeffitsiyentlarni hisoblash zarur (19-jadval).