Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

Marjali ssudalar qarz oluvchiga kredit qiymatiga ustama qo‘shish 

evaziga beriladigan ssuda. 

Marjaning absolut miqdori va uning dinamikasi bir qator omillar 

ta’sirida o‘zgaradi: 

 

daromad keltiruvchi kredit va boshqa aktiv operatsiyalar miqdori; 

 

bankning aktiv operatsiyalar bo‘yicha foiz stavkalari; 

 

bankning passiv operatsiyalari bo‘yicha foiz stavkalari; 

 

aktiv va passiv operatsiyalari foiz stavkalari o‘rtasidagi farq 

 

narxlar, kurslar, stavkalar o‘rtasidagi farq; 

 

depozit, garov ta’minoti yoki valutalar kursining yo‘l qo‘yilishi mumkin 

bo‘lgan tebranishlari bo‘yicha qo‘shimcha ulush; 

 

mol asosida bitimlarda, ochiq fyuchers shartnomalari bo’yicha ko‘rilishi 

mumkin bo’lgan talafotlardan sug’urtalash maqsadida brokerga yoki hisob-

kitob palatasiga topshirilgan pul summasini yoki garovni anglatadi; 

 

forvard valuta kurslarini baholash usuli; 

 

birja bozorida xaridor qimmatli qog‘ozlarni xarid qilish yoki sotishda 

brokerlik kreditidan foydalanganida to‘laydigan summa; 

 

qarz oluvchi kredit qiymatiga qo‘shib to‘laydigan ustama. 

---

 

141

(spred); 

 

bank kredit portfelida foizsiz ssudaning ulushi; 

 

foizli daromad keltiruvchi riskli aktivlar operatsiyalari ulushi; 

 

jalb qilingan resurslar va bankning o‘z kapitali o‘rtasidagi nisbat; 

 

jalb qilingan resurslar tarkibi; 

 

inflatsiya sur’ati va boshqalar. 

 

 

Marja quyidagi nisbiy ko‘rsatkichlarda tavsiflanadi: 

 

 

Olingan foizlar summasi – To‘langan foizlar summasi 

K

hfm

= 

Daromad keltiruvchi 

6F1

)

 summasining o‘rtacha qoldig‘i 

 

Olingan foiz summasi – To‘langan foiz summasi 

K

hfm

= 

A

7F2

)

 summasining o‘rtacha qoldig‘i 

 

Ssudalar to‘lovlari bo‘yicha 

foizlar summasi 

– 

Kredit resurslari to‘lovlari 

bo‘yicha foizlar summasi 

 

 

K

ssm

= 

Qarzdorlik ssudasi summasining o‘rtacha qoldig‘i 

 

 

Bu ko‘rsatkichlardan tashqari marja foizining yetarliligi ham 

hisoblanadi: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu ko‘rsatkich bank uchun marjaning zaruriy minimal darajasini 

belgilaydi va uni hisoblashdan maqsad – bank o‘z xarajatlarini qanchalik 

qopladi degan savolga javob berishdan iborat. 

[92]. Tijorat banklarining foydasi va uning darajasini tahlil qilish 

usullaridan quyidagilarni qayd qilish mumkin: 

 

foyda manbalarini tarkibiy tahlil qilish; 

 

moliyaviy koeffitsiyentlar tizimini tahlil qilish; 

 

omilli tahlil. 

Tarkibiy tahlil bank foydasi manbalarini aniqlash va bankning 

                                    

1)

  Daromad keltiruvchi aktivlar – yuridik va jismoniy shaxslarga, banklarga berilgan barcha 

kredit turlari, qimmatli qog’ozlar, faktoring va lizing operatsiyalariga, boshqa korxonalarga sa-

farbar qilingan qo’yilma mablag’lardir.