“Fakultetlararo umumtexnika fanlari” kafedrasi «Muhandislik chizmasi va eskizi» fanidan maruzalar matni muallif: Nurmetov M. R

Proektsiyalar tekisligiga perpendikulyar   
 o’q   atrofida   aylantirish 
 
1. Nuqtani  aylantirish.  Har  qanday  shaklning  asosiy  elementi 
(nuqta,  shuning  uchun  aylantirishni  nuqtadan  boshlaymiz  va  aylanish 
jarayonida  nuqta  proektsiyalarining  qanday  harakat  qilishini  ko’rib 
chiqamiz. 
 
 
7.7-chizma 
7.7-chizmada  A  nuqtani  V  tekislikka  perpendikulyar  o’q  atrofida 
aylantirish  tasvirlangan.  Nuqta  o’q  atrofida  radiusi  R=AO  bo’lgan  aylana 
bo’yicha  harakat  qiladi.  Bu  aylananing  tekisligi  Q 

  JJ,  shuning  uchun 
aylananing  frontal  proektsiyasi  o’ziga  teng,  gorizantal  proektsiyasi  OX 
proektsiyalar o’qiga parallel to’g’ri chiziq kesmasi bo’ladi va y Q tekisligining 
gorizontal  iziga  tushadi.  Agar  A  nuqta 

  burchakka  aylantirilib,  yangi  À
1
 
vaziyatga  keltirilsa,  uning  frontal  proektsiyasi  (а
/
)  ham,  o`sha 

  burchakka 
aylanib,  а
/
1
    nuqtaga,  gorizontal  proektsiyasi  esa    а
1
  nuqtaga  keladi.  Shaklning 
o’ng tomonida A nuqta proektsiyalarining epyurda harakat ishlari ko’rsatilgan. 

---

 
 
Shunday  qilib,  nuqta  tekislikka  perpendikulyar  o’q  atrofida 
aylantirilganda,  nuqtaning  frontal  proektsiyasi  markazi  aylantirish  o`qining 
frontal  proektsiyasida  bo’lgan  aylana  bo’yicha  gorizontal  proektsiyasi  esa, 
aylantirish  o`qining  gorizontal  proektsiyasiga  perpendikulyar  (  ya’ni,  OX  ga 
parallel) to’g’ri chiziq bo’yicha harakat qiladi. Xuddi shunga o’xshash nuqta H 
tekislikka  perpendikulyar  o’q  atrofida  aylantirilganda  quyidagii  hulosani 
chiqarish  mumkin.  Nuqta  H  tekisligiga  perpendikulyar  o’q  atrofida 
aylantirilgand,  nuqtaning  gorizontal  proektsiyasi  markazi  aylantirish  o’qining 
gorizontal  proektsiyasida  bo’lgan  aylana  bo’yicha,  frontal  proektsiyasi  esa 
aylantirish  o’qining  frontal  proektsiyasiga  perpendikulyar  (ya’ni,  OX  ga 
parallel) to’g’ri chiziq bo’yicha harakat qiladi.( 7.7-chizma) 
 
7.8-chizma