“Fakultetlararo umumtexnika fanlari” kafedrasi «Muhandislik chizmasi va eskizi» fanidan maruzalar matni muallif: Nurmetov M. R

1. Proektsiya  tekisliklarini  almashtirish  usuli.  Bu  usulda  berilgan 
geometrik  elementlar  qo`zgalmas  deb  qaraladi,  asosiy  H  V  tekisliklar 
sistemasi  yangi,  masalaning  shartiga  muvofiq  qulay  holdagi  sistemaga 
almashtirildi. 
2. Aylantirish usuli. Bu usulda, aksincha, asosiy proektsiya tekisliklari 
(H,  V)  qo`zgalmas  deb  qaraladi,  berilgan  geometrik  elementlar  masalaning 
shartiga muvofiq qulay kelguncha fazoda bir eki bir necha marta aylantiriladi. 
 
Proektsiya tekisliklarini almashtirish usuli 
 

---

 
 
Proektsiya  tekisliklarini  almashtirish  usulida  ob`ektning  proektsiyalari 
berilgan  tekisliklar  sistemasida  (eski  sistemadan)  bir-biriga  perpendikulyar 
bo`lgan  ikkita  yangi  tekislik  sistemasiga  o`tiladi.  Shuning  bilan  birga, 
ob`ektning  fazodagi  vaziyati  o`zgarmas  bo`lib  qoladi.  Bir  qancha  masalani 
echish  uchun  eski  proektsiya  tekisliklaridan  faqat  birini,  masalan,  V  tekislikni 
gorizontal  proektsiyalovchi  V  tekislikka  almashtiribm  yangi  V  H  sistemaga  eki  h 
tekislikni  frontal  proektsiyalovchi  H  tekislikka  almashtirib,  V  H  sistemaga  o`tish 
kifoya.    Murakkabroq  boshqa  masalalarni  echish  uchun  eski  sistema 
tekisliklarining ikkalasini yangi tekisliklarga ketma-ket 
H  sistemaga  o`tishga  to`gri  keladi.  Bunday  holda,  avvalo,  eski 
tekisliklardan  biri,  masalan,  V  tekislik  V  ga  almashtirilib,  V  H  sistemaga 
o`tiladi;  keyin  bu  oraliq  sistemadagi  eski  H  tekislik  H  tekislikka 
almashtirilib,  butunlay  yangi  V  H  sistemaga  o`tiladi.  Shunday  qilib, 
proektsiyalar  tekisliklarining  ikkalasini  birdaniga  almashtirib  bo`lmaydi. 
Yangi  proektsiyalar  tekisligi  hamma  vaqt  qolgan  tekislikka  perpendikulyar 
bo`lishi  lozim.  Shuning  uchun  tekisliklar  faqat  ketma-ket  almashtirilishi, 
ya`ni  avval  bir  tekislik,  keyin  ikkinchi  tekislik  almashtirilishi  kerak. 
Basharti,  masalani  echish  uchun  zarur  bo`lsa,  bu  operatsiya  istalgancha 
takrorlanishi mumkin.