Z. T. M s h m o V a

Maktabda  ishni  nimadan  boshlash  kerak?  Pedagogik 
Xodimlar 
psixologiyadan xabardor boMganliklari uchun psixologga 
0‘z  talablari  va  iltimoslarini  yetkazadilar.  Psixologning  vazifasi 
shundan  iboratki,  o‘quvchilar  ota-onalar  guruhlari  psixologdan; 
nimani  xohlashini  o ‘rganib  maktabning  ijtimoiy-psixologik 
kutilmalari  kartasini  tuzishi  zarur.  Bunda  psixologga  nisbatan  u 
yoki 
bu  kutilmalami bayon etgan guruhlar va  shaxslami  ajratish 
mumkin.  Bu  maqsad  anketa  va  intervyu  shaklida  maxsus 
ijtimoiy-psixologik  tadqiqot  o ‘tkazish  zarur.  Anketa  usulini 
qo‘llaganda, psixolog tarqatgan barcha anketalami qaytarib olmas- 
ligini 
hisobga olish  zarur  (ba’zilar anketani uyda qoldirib  keladi, 
ba’zilar  javob  berishdan  bosh  tortadilar).  Sotsiologlarning 
kuzatishlaricha,  anketalami  tarqatganda  ularni  qaytarish  hajmi 
30%  dan  92  —  98%  gacha  o‘zgarib  turadi.
Maktab  kutilmalarini  ijtimoiy-psixologik  tadqiqot  qilish 
natijalari psixologning o ‘z ishi uchun materialdir, ularni tarqatish, 
maktab  ma’muriyatiga  qayta  ishlanmagan  ochiq  holda  berish 
mumkin  emas.  Maktab  m a’muriyati  psixologdan  qilingan 
ishlaming  hisobotini  olishi mumkin.  Hisobotda  aniq  familiyalar 
ko‘rsatilmasdan  olingan  natijalaming umumiy tahlili  aks  etadi.
M aktab  m a’m uriyati,  o ‘qituvchilar  va  ularning  ota- 
onalari  bilan  maktabda  intervyu  o ‘tkazish  mahsuldor  usul 
hisoblanadi.  Vaqt  va  kuch  ketish  bo‘yicha  psixolog  ishining 
aralash  varianti  mahsuldor  hisoblanadi  (3-  jadvalga  qarang).
Masalan,  boshlang‘ich  sinflarning  8  nafar  o ‘qituvchisi 
psixologga  quyidagicha  kutilmani  bildirishadi:  birinchi  sinf 
o ‘quvchilarining  maktab  hayotiga  tezroq  moslashtirish  uchun 
yordamlashish zarurligi ta’kidlanadi.  Bu maktabda boshlang‘ich 
sinf o ‘quvchilari jami  11  ta.  Psixolog gorizontal bo‘yicha bo‘sh 
joyga:  «Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  moslashishlariga 
yordam»  deb  belgilab,  to‘g‘risiga  72,7%  deb  yozib  qo‘yadi.
69

---