B. Jalolov. Nurli tong.
Abdulhaq
Abdullayevdan
ta’lim oldi.
Rassom
ijodiy
faoliyatining
dastlabki
namunalarida
milliy
his-
tuyg‘ular turli xil ranglarda o‘z
ifodasini
topdi.
B. Jalolov
tasviriy
san’at
borasidagi
iahsilni
davom
ettirib,
keyinchalik Chingiz Ahmarov,
Ro‘zi
Choriyev,
Melnikov,
Korolyovlardan tasviriy san’at
sirlarini o‘rgandi. Shu sababli u
yaratgan portretlarda mahorat
ko‘zga
yaqqol
tashlanadi.
Uning
ijodidagi
tuyg‘ular
uyg'unligi tomoshabinni o'ziga
mahliyo etib qo‘yadi. Darhaqiqat, «Raqsning tug‘ilishi» kompozitsiyasi
o‘zbek raqqosalarini ulugMabgina qolmasdan, ularga boMgan samimiy
hurmat va muhabbatni ham ifodalaydi.
Bahodir Jalolov portret san’atida ko‘plab yutuqlarni qo‘lga kiritdi.
Uning toiaqonli asariarida o‘zbek xalqining sevimli farzandlari
siymolari o‘z ifodasini topgan. Bular: akademik rassom 0 ‘rol
Tansiqboyev, akademik Vohid Zohidov, san’atning mashhur darg‘alari
Komil Yormatov, Malik Qayumov, Muhitdin Rahimov, Hamro Rahimo
va, Akrom Toshkanboyev, Damir Ro‘ziboyevlardir. Rassom inson
shaxsini doimo o‘rganishga, uni har tomonlama his qilishga intiladi.
Bahodir Jalolov ijodiy faoliyatining asosiy yo‘nalishi insonlar obrazi,
ya’ni portretlar yaratishga qaratilganidir. U o‘z rangin olamini yangidan-
yangi jilolar bilan tobora boyitib kelmoqda.
Bahodir Jalolov erishgan yetuklikning yana bir jihati shundaki, u
Sharq va G ‘arb an’analarini o'zlashtirib, ana shu an’analardagi
mushtaraklikni topib, uni yuzaga chiqarishga muvaffaq bo‘lganidir.
Shuning uchun ham rassom asarlari xorijiy davlatlarning san’at
ixlosmandlari nazariga tushgan. Rassom o‘zining monumental pannolari
bilan dunyoning ilg‘or davlatlari hashamatli saroy va binolarini bezatib
kelmoqda. Darhaqiqat, rassom keng tafakkurli ijodkor sifatida odam,
olam, koinot sirlarini o‘rganishga intiladi.
Bahodir Jalolov ijodida olam sirlari o‘zgacha talqin etiladi. Bu
o‘rinda uning «Gul va Rayhon afsonrsi», «Nido», «Baxt qushi».
131
www.ziyouz.com kutubxonasi
«Abadiy va navqiron Hindistoin», «XXI asr madonnasi» kabi ko^plab
asarlarini misol keltirish mumkin.
Mustaqil 0 ‘zbekiston tarixiga bag‘ishlangan 0 ‘zbekiston xalqlari
tarixi muzeyi devoriga ishlangan monumental ko‘rinishdagi surat jiddiy
va mazmunli tarixiy dalillar orqali saiobatli tasvirlanishi bilan har
qanday tomoshabin e’tiborini o‘ziga jalb qila oladi. Polotnoni kuzatgan
tomoshabin buyuk tarixga ega bo‘lgan o ‘zbek xalqining tengsiz kuch va
qudratga ega ekaniga yana bir bor ishonch hosil qiladi. Umuman,
tasviriy san’at asarlarini bir marta ko'rish bilan to‘liq idrok etib
bo‘lmaydi. Albatta, uni qayta va yana qayta ko‘rish, kuzatish,
mushohada yuritish tufayli asar kompozitsiyasida ifoda etilgan
g‘oyalaming yangidan-yangi qirralarini kashf etish mumkin. Bahodir
Jalolov ijodiyoti shu jihati bilan qadrlidir. U o‘zbek tasviriy san’ati
rivojiga astoydil hissa qo‘shib kelmoqda.
0 ‘zbekiston xalq rassomi, ran g ta sv ir ustasi Atisher M irzayev
1948-yilda Toshkent shahrida tavallud topdi. U zamonaviy rangtasvir
san’atining ilg‘or vakillaridan biri, serquyosh 0 ‘zbekiston tabiatining
rangin olamini tasvirlashda katta yutuqlami qo‘lga kiritib kelayotgan
iste’dod egasidir.
Rsssom Alisher Mirzayev xalqimiz an’analariga, boy va sermaz
mun o ‘tmish tasviriy san’at merosiga hurmat bilan qaraydi, Rassom o‘z
xalqiga xos ruhiy kechinmalami chuqur tahlil qila oladi. Shuning uchun
ham kartinalarida fikr tiniqligi bo‘yoqIar majmuyi bilan uyg‘unlashgan.
Eng muhimi, rassomning o ‘z ijodiy izlanishlari bilan buyuk ijodiy
paivozlarga astoydil harakat qilayotgani e’tiborga molikdir.
Alisher Mirzayev kimgadir taqlid qilmaydi, o‘z izlanishlari uni
chinakam san’at bag‘riga tortadi. Yetmishinchi yillarning ikkinchi
yarmidayoq A. Mirzayev asarlari ixlosmandlar e’tiborini qozona
boshlagan. Bu rassom polotnolarining xalqimiz ruhiyati va xarakteriga
to‘la-to‘kis mosligi bilan izohlanadi. Rassom tinimsiz mehnat qilar ekan,
har kungi harakatida chinakam ijodiy parvozlarga intiladi.
Alisher Mirzayevning ajoyib xususiyatlaridan biri - o‘z ijodiy
yutuqlaridan qoniqmaydi, ijod namunalariga tanqidiy ko‘z bilan qaray
oladi, ana shu tanqidiy nazar san’atkomi yangi ijodiy parvozlar sari
yetaklaydi. Rassom asarlari bugungi kunda xalqimiz hurmatini qozonish
bilan birga, ko‘pgina xorijiy davlatlarda ham m a’lum va mashhurdir.
Uning, ayniqsa, Germaniya, Bolgariya, Ruminiya, Italiya, Fransiya kabi
xorijiy davlatlarda qo‘Iga kiritgan muvaffaqiyatlarini ta’kidlamoq kerak.
132
www.ziyouz.com kutubxonasi
Rassom ooa íabiat bag'rWa o^zbekona an'analami, to‘ylarni,
beg‘ubor o‘zbek bolalari, lobar qizlari, mushtipar onalari obrazlarini aks
ettira olishga muvaffaq bo‘ldi. Jumladan, «Toshkent — tinchlik va
do‘stlik shahri» triptixi, «Boloxonada», «Intizoriik», «Yosh oila haqida
qo‘shiq», «Kelinchak» kabi o ‘nlab
asariari moybo‘yoqlarda o‘z aksini
topdi. Umuman, rassom tabiat va
jamiyatda boMayotgan o‘zgarishlami
e’tiborsiz
qoldirmaydi.
Rassom
tasvirlarga shunday jon bag‘ish-
laydiki, ulardagi go‘zallik odamlarni
ezgulikka yetaklaydi. Tasviriy san’at
qudrati, rassom ta’biri bilan aytgan
da, bezovta yuraklami tinchlantiradi.
Darhaqiqat, Alisher Mirzayev ana
shunday tuyg‘u va fikriar bilan o‘z
qalb qo‘rini matolarga jo qilmoqda.
M a’rifat va go'zallik tarqatish,
haqiqiy
san’at
asarini
yaratish
rassomning shioridir.
A km al Ikrom jonov - taniqli
rangtasvir
ustasi,
o‘z
fíkr
va
g‘oyalariga ega iste’dodli rassomdir. Uning ijodida davr ruhi, kayfiyati,
quvonchi-yu tashvishlari namoyon boiayotganini ko‘ramiz. Akmaí
Ikromjonov 1952-yiI Toshkent shahrida tavallud topdi. Sankt-Peterburg
shahridagi I.E. Repin nomidagi oliygohda san’at sirlarini o ‘rgandi. Tez
orada Akmal Ikromjonovning asarlari ko‘rgazma zallarida namoyish
etila boshladi. Ko‘rgazmalarga qo‘yilgan kartinalarni kuzatib, ulaming
takrorlanmas va mazmundor kompozitsiyalar bilan boyitilganini
ko‘ramiz.
Rassom
ijodining
o‘ziga
xosligi,
tasviriy
san’at
taraqqiyotidagi
uslublami yaxshi
bilganligi
va zamonga
mos
kompozitsiyalar yarata olganligi bilan ham izohlanadi. Avvalo, shuni
aytish kerakki, bundan bir necha yil muqaddam A. Ikromjonov o‘z
davrining achchiq qismatlarini bir necha kompozitsiyalarda mahorat
bilan ko‘rsata olgan. Ayniqsa, «Orol mening dardim», «Hisor fojiasi»,
«Chaqmoq» kabi asariarida davrimizning murakkab muammolarini aks
ettiribgina
qolmasdan,
tabiatga,
insoniyatga
mehr-shafqat,
adolatparvarlik
zamrligini
ta’kidladi.
Bu
asarlar
kompozitsion
yechimining tugalligi, fikrlaming tiniqligi bilan tomoshabinga voqelikni
A. M irzayev. Kelinchak.
133
www.ziyouz.com kutubxonasi
to‘la-to‘kis anglatadi. Rassomni ona tabiatga boMgan mehr-muhabbati
tinch qo'ymaydi. U Orol dard-alamlarini aks ettiruvchi qator asarlar
yaratdi.
Akmal Ikromjonov bir qator asarlarida avangardchilarga xos
an’anani davom ettirib, o‘z fikrlari bilan bu yo‘nalishni boyitishga
harakat qildi. Masalan, «Nigoh» nomli polotnosi bu o‘rinda diqqatga
sazovordir. Unda Salvador Dali qiyofasi orqali hayot muammolarini
o ‘ziga xos tarzda ochib berishga erisha oigan. Shu bilan birga u Salvador
Daliga b o ig an juda katta hurmatini ham aks ettiradi.
Rassom ijodiga nazar solar ekanmiz, uning serqirra va rang-
barangligiga guvoh boiam iz. Ayniqsa, bu hoi hind xalqi hayoti va
tarixiga bag‘ishlangan asarlarida ko‘zga yaqqol tashlanadi. Akmal
Ikromjonov Kalkuttada b o ig an kezlarida hind xalqlarining tarixi,
hayoti, e’tiqodini astoydii kuzata olganligini «Hindiston», «Kamasutra»,
«Hind qizi», «Rohib», «Zam in taronasi» kabi asarlari orqali ko‘ramiz.
Rassom hayotni, uning sirli olamini o‘z ichki kechinmalari bilan yoritib
berishga harakat qiladi. Bu o‘rinda uning «Darvesh» nomli asarini misol
keltirish mumkin.
Akmal Ikromjonov asarlari bir qator xorijiy davlatlaming
ko'rgazmalaridan, muzeylaridan o ‘rin oigan. Jumladan, Amerika,
Angliya, Germaniya, Hindiston, Turkiya va boshqa davlatlarda uning
ixlosmandlari ko‘p. Rassom doimo ijodiy izlanishiar bilan band. Ana
shuning uchun ham uning faoliyatida tez-tez yangi-yangi asarlarga duch
kelamiz. Bu mehnat va harakatlar zoe ketmadi. Rassom el nazariga
tushdi - 1990-yiIda Hamza nomidagi Davlat mukofotining sovrindori
b o id i.
Rassom portret san’ati borasida ham ijod qilib, buyuk bobomiz
Mirzo Ulug‘bek siymosini toiaqonli gavdalantirishga muvaffaq b o id i.
Bu portret maxsus tanlovda a’lo baholanib, étalon sifatida qabul qilindi.
Rassom turli kompozitsiyalar bilan birgalikda portret san’atining ustasi
sifatida ham allaqachon shuhrat qozongan.
Akmal Ikromjonov ijodidan keng o ‘rin oigan san’at janrlaridan
biri natyurmortdir. To‘qsoninchi yillaming boshlarida ko‘rgazmaga
qo‘yilgan «Guldonli natyurmort» asari kishi e’tiborini o‘ziga tortadi.
E ’tiborli tomoni shundaki, dorivor o ‘simliklardan bo‘ymadoron
gullarining tasvirlanishi, shisha idishiaming material jihatdan xarakteri
to ia -to ‘kis o ‘z qiyofasini topa oigan. Rassom ishlagan natyurmortlarda
predmetning xususiyatlari mohirona berilishi bilan birga, falsafiy
mushohadalar ranglarda aks etadi.
134
www.ziyouz.com kutubxonasi
Rassom rang-barang natyurmortlarida buyum va narsalar, me'^a va
sabzavotlaming go‘zalligini tasvirlabgina qolmasdan, ona tabiat sir-
asrorlarini ham talqin qilishga erishadi.
Akmal
Ikromjonov
tengdosh
hamkasblari
bilan
tez-tez
ko‘rgazmalar tashkil etib turadi. Bu borada Muhammadxon Nuriddinov,
Sobirjon Rahmetov, Imyar Mansurov kabi ijodkor do'stlari bilan amalga
oshirgan ko‘rgazmalari e’tiborga molikdir. Bir qaraganda, ularning
ijodiy hamkorligida qandaydir uyg‘unlik mavjuddek ko‘rinsa-da, har
birining o‘ziga xos yutuqlari bor. Masalan, S. Rahmetovning asarlarida
sharqona
miniatura
xarakteriga
xos
an’analar
balqib
tursa,
Muhammadxon Nuriddinovning ijodida portret janri yetakchi o‘rinni
egallaydi. 90-yillar tasviriy san’atining ilg‘or vakillari boMmish bu
rassomlar ayni paytda yoshlarga mahorat sirlarini o‘rgatishmoqda.
Xalqimiz tasviriy san’at merosi an’analarini o‘zlashtirib, zamona
ruhiyatiga, xarakteriga mos ravishda davom ettira olish har qanday
musavvirga ham nasib etavermaydi. Buning uchun, avvalo, tasviriy
san’at tarixining o‘zbek mumtoz adabiyoti bilan chambarchas va uzviy
bogiiqligini rassom chuqur his qilmogM lozim.
Mashhur m usaw ir Chingiz
Ahmarovning shogirdlaridan biri
T em ar Sa’dullayev ham katta
ijodiy muvaffaqiyatlarga erisha
oigan rassomlar sirasiga kiradi.
Temur Sa’dullayev 1948-yil 20-
aprelda
Jizzax
viloyatining
G'allaorol
tumanidagi
Qangli
qishlog‘ida
Sa’dullaxon
ismli
diniy
ilmlardan
yaxshigina
xabardor
bo‘lgan
savodxon
kishining oilasida tavallud topdi.
Temur Sa’dullayev dastlab
o‘zi tugMlib o‘sgan qishlog‘idagi
Alisher Navoiy nomli maktabda
ta’lim oldi. Bu maktabda navoiy-
xonlik kechalari, turli uchrashuv-
lar b o iib turar edi.
0 ‘sha
anjumanlarda
qat-
nashgan yosh Temur ishlagan
rasmlar ko‘pchilikning e’tiborini
Do'stlaringiz bilan baham: |