Saytida barcha sinflar

Biomassa  tushunchasi.  Ekosistemada  moddalarning  uzluksiz  davriy  aylanishi, 

shuningdek,  energiyaning  yo‘nalishli  oqimi  sodir  bo‘ladi.  Buning  natijasida  organizmlar 

biomassasi hosil bo‘ladi. Tarixiy rivojlanish jarayonida  muayyan ekosistemada  jamlangan, 

barcha tirik organizmlar (organik moddalar)ning umumiy miqdori ekosistema biomassasini 

tashkil  etadi.  O‘simliklar  biomassasi  fitomassa,  hayvonlar  biomassasi  zoomassa  deyiladi. 

Ekosistema  biomassasi  quruqlik  ekosistemalarida  maydon  birligida  quruq  organik  modda 

massasi  birligi  bilan:  g/m2,  kg/m2,  kg/ga,  t/km2,  suv  havzasi  ekosistemalarida  hajm 

birligida ifodalanadi.  

---

Produtsentlar  quyosh  energiyasi  hisobiga  birlamchi  mahsulotni  hosil  qiladi  va  qabul 

qilinadigan quyosh energiyasining bir qismini biomassada to‘playdi. Ekosistema biomassasi 

va  uning  biologik  mahsuldorligi  bir-biridan  keskin  farqlanadi.  Ekosistemada  organik 

moddaning hosil bo‘lish tezligi biologik 101  

mahsuldorlik  deyiladi.  Mahsuldorlik  vaqt  birligida  (soat,  sutka,  yil),  maydon  birligida 

(kvadrat  metrlar,  gektar)  yoki  hajm  birligida  (suv  ekosistemalari  uchun  litrlarda,  kub 

metrlarda) sintezlangan biomassa  miqdori bilan ifodalanadi.  O‘rmondagi organizmlarning 

umumiy  biomassasi  yillik  o‘sish  –  mahsuldorligidan  ancha  ko‘p  bo‘ladi.  Hovuzda 

fitoplanktonning umumiy biomassasi uncha ko‘p emas, ammo fitoplankton tez ko‘payishi 

hisobiga katta tezlikda mahsulot hosil qiladi.  

Tiklanishi va yangilanishi uchun qaysi modda va energiyadan foydalanishiga ko‘ra, 

ekosistemada birlamchi va ikkilamchi mahsuldorlik farqlanadi. Bunda hosil bo‘ladigan 

mahsulot mos ravishda birlamchi va ikkilamchi deyiladi. Fotosintez yoki xemosintez 

jarayonida avtotrof organizmlar (produtsentlar) tomonidan mineral moddalardan hosil 

qilinadigan biomassa birlamchi mahsulot deyiladi. 

2.