Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

 
Jami 
100 
8160,0 
81,6 
Ushbu  usulda  yangi  guruhlar  soni  boshlang’ich  guruhlarning  tegishli 
oraliqlarini  qo`yilgan  maqsadga  muvofiq  yiriklashtirish  yo`li  bilan  aniqlanadi. 
Masalan, shartga binoan ikkinchi guruhga 10 ming so`mdan 20 ming so`mgacha 
tovar  oborot  hajmiga  ega  bo`lgan  2  va  3-guruhdagi  do`konlar  kiradi  (8+13). 
Xuddi  shu  tariqa  ular  bo`yicha  tovar  oborotning  umumiy  hajmi  aniqlanadi 
(112+200).  Natijada  guruhlash  ixcham  va  yaqqol  ko`rinishni  oladi.  Umumiy 
qonuniyat  esa  ko`zga  tashlanadi:  tovar  oborot  hajmi  oshib  borgan  sari  1  ta 
do`konga  to`g’ri  keladigan  tovar  oborot  hajmi  ham  muttasil  o`sib  borish 
yo`nalishiga ega (5-ustunga qarang).  
Oraliqlar  nisbatiga  asoslanib,  ikkilamchi  guruhlash  tartibini  yuqoridagi 
misol  ma`lumotlarida  ko`rib  chiqamiz.  O`nta  guruh  o`rniga  yirikroq  guruhlar 
tashkil qilish maqsadida ularni beshta guruhga bo`lamiz (3-jadval). 
Birinchi  guruh  (40  ming  so`mgacha)  tovar  oborot  hajmiga  ega  bo`lgan 
do`konlarga  boshlang’ich  guruhlashning  1,  2,  3,  4-guruhlardagi  do`konlar  soni 
(15+8+13+3) va 5-guruhning esa faqat bir qismi kiradi. Birinchi oraliq 40 sonini 
tashkil  qilishi  uchun  beshinchi  guruhdan  10  sonini  ajratib  olish  kerak.  Bu 

---

 
30 
guruhning  oraliq  kattaligi  20  (50-30).  Demak,  10  soni  oraliqning  1/2  qismini 
(10/20)  tashkil  qilar  ekan.  SHu  nisbat  asosida  beshinchi  guruhdan  do`konlar 
sonini aniqlab olamiz:  
3-jadval  
Oraliqlar nisbatiga asoslanib, ikkilamchi guruhlash tartibi 
№ 
IV chorakda tijorat 
do`konlarining tovar 
oborot hajmi bo`yicha 
guruhlari (ming so`m) 
Do`konlar soni 
IV chorakda tovar 
oborot hajmi  
(ming so`m) 
1 ta do`konga 
to`g’ri kelgan 
o`rtacha tovar 
oborot (ming 
so`m) 
1 
2 
3 
4 
5 – 4:3 
1. 
 
40 ming so`mgacha 
15+8+13 
+3+4,5 









30
50
40
50
9
 = 
43,5 
93+112+200 
+68+75,6 







20
10
378
  
= 548,6 
12,7 
2. 
 
40-80 
4,5(9-4,5)+7 
+3+2,67 









70
100
70
80
8
 = 
17,2 
302,4(378-75,6) 
+385+180+200 







30
10
600
 = 
1067,4 
62,8 
3. 
 
80-120 
5,33(8-2,67) +4,4 









100
200
100
120
22
 
= 9,7 
400(600-200) 
+480







100
20
2400
 
= 880,0 
88,0 
4. 
 
120-160 
22-4,4=17,6 
2400-480=1920 
106,7 
5. 
 
160 va undan yuqori 
12 
3744 
312,4