O‟zbekiston respublikasi xalq ta‟limi vazirligi a. Qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

 

To„g„ri chokni maxsus chegaralovchi bilan tikish.  

Ishning borishi: Maxsus chegaralovchi chizg‗ichni chok kyengligida qo‗yib, 

mashinaning  platformasidagi  byelgilangan  joyga  vint  bilan  maxkamlanadi  (4-

rasm).  Tyepki  tagiga  gazlamani  qo‗yib  o‗ngini  ichiga  olib  tikib  chiqiladi  va 

chokning oxiri musthkamlanadi. 

 

 

 

 

2-rasm. 

---

 

63 

Mashina ishlarini o’zlashtirishning asosiy usullari 

Mashina  ishlarini  bajarishning  asosiy  usullarini  o‘zlashtirish  ish  vaziyatini 

o‘zlashtirishdan  boshlanadi.  To‘g‘ri  ish  vaziyati,  ya‘ni  ishlayotgan  paytda 

ishchining  to‘g‘ri  o‘tirishi  yoki  turishi  uning  kayfiyatiga  yaxshi  ta‘sir  qiladi  va 

mehnatni osonlashtiradi.  

Stul mashinaning igna yurgizgichi qarshisiga aniq qo‘yilishi lozim. Tikuvchi 

to‘g‘ri o‘tirish,  gavdasi stol chetidan 10-15 sm narida turishi, ishalanayotgan detal 

bilan ko‘zi orasidagi masofa taxminan 30 sm bo‘lishi lozim. 

Mashina panjalari mashina platformasida turg‘un turishi tirsaklar stol sathida 

bo‘lishi kerak. O‘ng oyoq biroz oldinroq qo‘yilishi va chap oyoq esa pedalning old 

chetiga yakinroq turishi zarur. 

Ish vaziyati noto‘g‘ri bo‘lsa, ishchi tez charchab ish unumi pasayib ketadi. 

Ustki ipni o‘tkazib va mokini naychaga taqib, pastki ip yuqoriga chiqariladi. 

Buning uchun ustki ipning uchini ushlab turib, igna oxirigacha tushiriladi, so‘ngra 

igna ko‘tariladi va pastki ip tortib chiqariladi. 

Baxyaqatorning  sifatli  chiqishi  ustki,  pastki  iplarning  tarangligiga  bog‘liq. 

Agar ikkala ip bir xil taranglikda tortilsa, gazlamaning ikkala tomonidan baxyalar 

bir  xil  o‘lchamda  chiqadi.  Agar  ustki  ip  pastkisidan  tarangroq  tortilsa  gazldama 

o‘ngida  moki  ipidan  halqalar  hosil  bo‘ladi.  Agar  pastki  ip  ustkisidan  tarangroq 

tortilsa  gazlama  teskarisidan  igna  ipidan  halqalar  hosil  bo‘ladi.  Ikkala  xolda  ham 

iplarning tarangligini rostlash kerak. 

Ip  bilan  biriktirishdan  tashqari  yelimli,  payvandli,  parchinli,  quyma  kabi 

biriktirish usullari mavjud. 

Yelimlab biriktirishda buyum ximiyaviy  va termik usulda yelim  yordamida 

biriktirib hosil qilinadi. 

Payvandlab  biriktirish-bunda  birikma  termoplastik  metallarni  ultratovush 

yoki yuqori chastotali qurilmalarda payvandlab hosil qilinadi. 

Parchinli birikma-bunda birikma maxsus fo‘rnitura yordamida mexaniq yoki 

termik usulda hosil qilinadi.  

---

 

64 

Quyma  birikma  -  bunda  birikma  sintetik  tolalarni  termik  klassifikasiyalab 

hosil qilinadi. 

Chok  tikish  sifati  operasiyalarini  bajarish  texnik  shartiga  rioya  qilishga 

bog‘liq. 

Chok  eni  va  uning  tuzilishiga  bog‘liq.  Chok  sifati  mashinada  tikish 

qoidalariga  va  operasiyalarni  bajarish  texnik  shartlariga  rioya  qilishga  bog‘liq. 

Chok  tikish  uchun  texnik  shartlar  modelning  texnik  tavsifida  yoki  boshqa 

normativ-texnik  hujjatlarida  beriladi.  Har  bir  ish  o‘rnida  ish  sifatini  texnologik 

konstruksion kartaga muvofiq tekshirish mumkin kerak. Titilmaydigan gazlamadan 

tikiladigan kiyim detallariga quymalar ulashda esa 1,0 sm shaklida olinadi. 

Shakldor  choklarni  tikishda  gazlamalarning  burchaklari  shunday  kertib 

qo‘yiladiki, bunda baxyaqator kertiklardan 0,1 sm ichkariroqdan o‘tadigan bo‘ladi.