1-mavzu: Ekologiya kursining maqsadi, vazifalari, tarixi. Tabiat va jamiyat o’rtasidagi munosabatlar. Populyatsiyalar ekologiyasi

 ANTIK VA XVII-XIX ASRLARDAGI EKOLOGIK 

TADQIQOTLAR 

 

Hozirgi davrdagi bilimlarimizning shakllanishida qadimgi yunon olimlarining 

xizmati  katta.  Masalan,  Aristotel  (e.av.  384-322  y.y)  o‟zining  “Hayvonlar  tarixi” 

degan  asarida  suvda  va  quruklikda  yashovchi  hayvonlar,  shuningdek  suzuvchi, 

havoda uchuvchi va o‟rmalovchi kabi hayotiy shakllarni ajratgan. Ulardan tashqari, 

organizmlarning  yashash  joylari,  yolg‟iz  yoki  gala  bo‟lib  yashash,  oziqlanishi  va 

boshqalar  qiziqtirgan.  Tirik  organizmlarning  tuzilishi  va  hayoti  Aristotelning 

shogirdi  Teofrast  (e.av.  380-271  y.y)  ishlarida  ham  uchraydi.  Teofrast 

o‟simliklarning yashash joylarini hisobga olib, ularni o‟t, chala buta, buta va daraxt 

kabi hayotiy shakllarga bo‟ladi. 

XVII-XVIII  asrlardagi  ekologik  ma‟lumotlar  tirik  organizmlarning  ayrim 

guruhlarini  o‟rganishga  qaratilgan  edi.  J.Byuffon  ishlarida  hayvonlarning 

tuzilishiga  tashqi  muhitning  ta‟siri,  J.B.Lamark  o‟simlik  va  hayvonlarning 

evolyutsion  o‟zgarishlarida  eng  muhimi  tashqi  muhit  ta‟siri  ekanligi,  ekologik 

g‟oyalarning  rivojlanishida  Ch.Darvinning  organik  olam  evolyutsiyasi  haqidagi 

ta‟limoti  ilgari  surilgan.  Nemis  biologi  Ernest  Gekkel  1866  yilda  fanga 

“ekologiya”  tushunchasini  birinchi  bo‟lib  kiritdi  va  unga  ta‟rif  berdi.  ekologiya 

mustaqil  fan  sifatida  XX  asrning  boshlarida  vujudga  keldi.  Uning  rivojlanishiga 

G.F.Morozov, 

V.N.Sukachev, 

V.G.Ramenskiy, 

K.Raunkier, 

Ch.Elton, 

M.S.Gilyarov, N.S.Serebryakov, A.Tensli, G.Odum, Yu.Odum  va boshqalar katta 

hissa qo‟shdi. Yirik rus olimi V.I.Vernadskiy biosfera haqidagi ta‟limotni yaratdi 

va biosferaning holati inson faoliyati bilan bog‟liqligi haqida xulosa keldi.