Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Gemoglabin va uning birikmalarining tuzilishi. Oqsil – globin (giston) va gem 

deb  ataladigan  temirprotoporfindan  iborat  bo‘lgan  bu  metallprotein  gemoglobin 

deb  atalib  qisqa  qilib  Hv  shaklida  yoziladi;  u  qizil  qon  tanachalari  –  eritrositlar 

tarkibida  bo‘ladi.  Uning  fiziologik  funksiyasi  kislorodni  o‘pkadan  to‘qimalarga 

tashishdan iborat. 

Metin  (  –  CH  )  gruppalari  orqali  bog‘langan  to‘rt  pirrol  halqasidan  iborat 

porfin  skeleti  gem  tarkibida  ikki  valentli  temir  atomi  bilan  koordinatsiyalovchi 

aloqada bo‘ladi. Porfin skeletidagi pirrol halqalarining 8 ta vodorod atomining turli 

yon  shoxchalar  bilan  almashinuvi  natijasida  ayrim  porfinlar  hosil  bo‘ladi. 

Porfinlarning  ximyaviy  strukturasi  1910  –  1940  yillarda, asosan,  Gans  Fisher    va 

Nenskiy  tomonidan  aniqlangan.  Gem  molekulasida  temir  bilan  bog‘langan  IX 

protoporfin  katta  porfinlar  oilasining  a‘zolaridan  biri  bo‘lib,  uning  strukturasida 

ikkita vinil, to‘rtta metil va ikkita propinat kislota qoldiqlari ma‘lum tartibda pirrol 

halqalaridagi vodorod atomlarining o‘rnini oladi: 

---

16 

 

 

N

N

H

H

N

N

CH

CH

CH

CH

CH=CH

2

CH=CH

2

H

3

C

H

3

C

CH

3

H

3

C

H

2

C

H

2

C

HOOC

CH

2

CH

2

COOH