«Mahalliy xomashyolar va ikkilamchi resurslar asosida innovatsion texnologiyalar»

 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. 
Х.Х.Холматов, Ў.А.Ахмедов. “Фармакогнозия” Т.: Абу Али ибн Сино 
номидаги тиббиёт нашриёти, 1995 й. 430 б. 
2. 
M.A. Jo’rayeva. “Dorivor o’simliklar atlasi” O’quv qo’llanma. T.: Noshir 
nashriyoti, 2019 y. 264 b. 

---

394 
O’ZBEKISTON HUDUDIDA O’SADIGAN JUNIPERUS
TURKUMLARINING SHIFOBAXSH XUSUSIYATLARI 
Saydahmedova X. R.- Farg’ona davlat universiteti magistranti 
Qurbanbaeva A. E. - O’zUzFA umumiy va noorganik kimyo
instituti k.f.d., k.i.h 
 
Hozirgi kunda dоrivоr o’simliklar asоsida tayyorlangan dori vositalarini ishlab 
chiqarishga bo’lgan talab ortmoqda. Bugungi kunda jahonda ekologik xavfsiz
tabiiy o’simliklardan dori vositalarining ishlab chiqarish dolzarb muammolardan
biridir. O’zbekistonda ham, MDHning boshqa davlatlari qatori, aholi tomonidan 
iste’mol qilinadigan dori vositalarining asosiy qismi, ya’ni 85-90%ni kimyoviy 
sintezlangan faol qo’shimchalardan tayyorlangan dori vositalari tashkil etadi. 
O‘zbekiston hududida tabiiy holda 4500 turga yaqin yuksak o‘simliklar tarqalgan, 
ularning 1200 ga yaqin turlari dorivorlik xususiyatlariga ega. Respublikamizda 112 
turdagi dorivor o‘simliklar rasmiy tibbiyotda foydalanishga ruxsat berilgan bo‘lib, 
ularning 80% ni tabiiy holda o‘suvchi o‘simliklar tashkil etadi. Shular qatorida
O’zbekiston hududida o’sadigan mahalliylashtirilgan Juniperus turkum
vakillarining biologik aktivligini o’rganish katta ahamiyatga ega.
Juniperus turkum vakillari bir yoki ikki uyli, doim yashil daraxt va butalardan 
iborat. Bargi tangachasimon yoki ninasimon tikan ko'rinishda bo'lib, qarama-qarshi 
yoki doira bo'lib joylashgan. Qubbalarida 1-14 tangaga urug’i bo'lib, ikkinchi yilda 
yetiladi. Archalar balandligi 18 m gacha, poyasining diametri 30 sm gacha bo'ladi. 
Archa -mojjevenik turlariga nisbatan turkiy xalqlarda qo‘llaniladigan o‘simlikning 
mahalliy nomi hisoblanadi. Mahalliy Juniperus turkum vakillari ko’proq Tyan-
Shan, Pamir-Oloy tog’lari va Janubiy Osiyoning dengiz satxidan 2500-3000 m 
balandlikdagi mintaqalarda keng tarqalgan. Tyan-Shan tog’larining Turkiston 
tizmalarida Zarafshan va Turkiston archalari ko'p uchraydi.
O’zbekistonda
mahalliylashgan turlari Juniperus turkestanica Kom., Juniperus semiglobosa Regel., 
Juniperus zeravschanica Kom.lari keng tarqalgan.
.