75
Ohakni ishlab chiqarishda mexnatni muxofaza qilish
Ohak ishlab chiqarish korxonalarida avvalo hamma sexlarda havo tozalovchi
moslamalar doimiy ravishda ishlab turishi kerak. Sexlarda SO
2
konsentratsiyasi 0,03
m
2
-m
3
dan ohak changi 0,04 m
2
-m
3
dan oshmasligi lozim. Kuydirish asbob uskunalar
olovdan issiqlikdan himoya qiluvchi moslama bilan ta’minlanishi kerak.
4.1-jadval
Havoyi ohakni xossalari
Ko‘rsatkichlar
Kalsiyli ohak
Magnezial ohak
I nav
II nav III nav I nav
II nav
III nav
SaOQMgO miqdori, % kam emas:
Qo‘shimchasiz ohakda
90
80
70
85
75
65
Qo‘shimchali ohakda
65
55
-
60
50
-
MgO miqdori % ko‘p emas
5
5
5
20(40) 20(40) 20(40)
SO2 miqdori % ko‘p emas
3
5
7
5
8
11
So‘ndirilmagan bo‘lakli ohakda
so‘ndirilmagan
zarrachalar miqdori
% ko‘p emas
7
11
14
10
15
20
Ko‘rsatkichlar
Gidratli ohak
I nav
II nav
SaOQMgO miqdori, % kam emas:
Qo‘shimchasiz ohakda
67
60
Qo‘shimchali ohakda
50
40
SO
2
miqdori % ko‘p emas
3
5
Ohakni namligi % ko‘p emas
5
5
Elakdagi zarrachalar miqdori % ko‘p emas:
№02
7
7
№008
15
15
Zichligi: so‘ndirilmagan ohak uchun 3,1-3,3 g/sm
3
35 oraliqda tebranadi va
kuydirish haroratiga, qo‘shimchalar miqdoriga kuydirmasligi va o‘ta kuydirilganiga
bog‘liq. Gidratli ohakni zichligi kristall formasidagi 2,23, amorf 2,08 g/sm
3
ga teng.
Hajmiy og‘irligi: bo‘lakli ohakni kuydirish haroratiga bog‘langan holda 1,6-2,9
g/sm
3
, maydalangan so‘ndirilmagan ohak uchun: sochiluvchan holatda 900-1100,
zichlantirgan holatda 1100-1300 kg/m
3
gidratni ohak uchun sochiluvchan holatda
400-500, zichlantirgan holatda 600-700 kg/m
3
, ohak hamiri uchun 1300-1400 kg/m
3
.
Plastikli-ohakni muhim xossalaridan biri va u ohakni ushlab turuvchi qobiliyati bilan
bog‘liq.
76
Suvga talabchanligi va suv ushlab turuvchi qobiliyati ohakning turiga va
zarrachalar maydaligiga bog‘liq. Ohak qorishmalari tayyorlaganda odatda 1m
3
ga
300-350 l suv sarflanadi. Maydalangan so‘ndirilmagan ohakni suv talabchanligi past,
so‘ndirilgan ohakni (kukun, hamir ko‘rinishida) esa baland.
Tutib qolish tezligi: so‘ndirilgan ohak asosidagi qorishmalar juda sekin tutib
qoladi. Maydalangan so‘ndirilmagan ohakli qorishmalari 15-60 min keyin tutib
qoladi. Ularning tutib qolish tezligi SaO gidratlanishiga va qotish sharoitiga bog‘liq.
Hajmiy o‘zgarishlar: asosan 3 hil hajmiy o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin: hajmiy
notekislik, cho‘kishi va
shishishi, harorat ta’sirida shaklsizlanishi.
Hajmiy notekislik o‘ta kuydirilgan SaO, MgO zarrachalar qotgan ohaktoshida
hajmini oshirib gidratlanadi. Natijada ichki kuchlanish yuzaga keladi va buyumlar
yoriladi. Shuning uchun SaO, MgO lar miqdori talab qilingan normada bo‘lishi
kerak. Ohak qorishmalari havoda qotayotganda cho‘kishga duch keladilar, chunki suv
bug‘langan sari qorishma zichlanadi, ularda g‘ovaklar va qisman suv bilan
to‘ldirilgan ingichka kapillarlar hosil bo‘ladi va ularda kapillar bosim kuchlari yuzaga
keladi. Bo‘lar esa bog‘lovchi modda zarrachalari va to‘ldirgichlarni birlashtiradi.
Qorishmalarda bog‘lovchi va suv miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, shunda ularni quruq
muhitda saqlanganda cho‘kishi yuqori bo‘ladi.
Tutib qolishni boshlang‘ich davrida harorat shaklsizlanishlar maydalangan
so‘ndirilmagan ohak asosida tayyorlangan qorishmalar uchun kuzatiladi. Uni suv
bilan ta’sirlashuvida issiqlik intensiv ravishda ajraladi 60-70
0
S gacha va undan
yuqori. Issiqlik ajralishini va harorat shaklsizlanishini intensivligi ohakni maydalab,
oshishi ohak suv nisbati pasaytirish oshadi, va aksincha qo‘shimchalar qo‘shilganda
(SaO ni gidratlanish tezligini pasaytiruvchilar) kamayadi.
Mustahkamligi: qurilish oxagi asosida tayyorlangan qorishma va betonlarni
mustahkamligi uning qotish shartlariga bog‘liq. Oddiy haroratda (10-20
0
S)
so‘ndirilgan ohakli qorishmalar sekinqotadi va 1 oydan keyin 0,5-1,5 MPa
mustahkamlikka ega bo‘ladi.
77
Maydalangan so‘ndirilmagan ohak gidratli qotishda 28 sutkadan keyin
siqilishga bo‘lgan mustahkamligi 2-3 MPa teng. Ohak-qumli qorishmalarni avtoklav
qotishida mustahkamligi 30-40 MPa ga teng bo‘ladi. Ohakli-qumli betonlar va
avtoklav qurilish buyumlari suvga, sovuqqa chidamli bo‘ladilar.
Qurilish oxagidan quyidagilar tayyorlanadi: quruq, havo muhitida va sharoitda
ishlatiladigan qorishmalar, past markali betonlar tayyorlashda, avtoklav zich va
g‘ovakli silikat buyumlar ishlab chiqarishda, issiqlik saqlovchi, yengil beton toshlar
tayyorlashda, aralashtirilgan gidravli bog‘lovchilar (ohak-shlakli, ohak-putssolan,
ohak-kulli).
Do'stlaringiz bilan baham: 
