Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Xom ashyo. Portlandsement olish uchun tarkibida kalsiy karbonat va alyumosilikati 
kup bo‘lgan xom ashyo ishlatiladi. Bo‘larga ohaktosh yoki bur va giltuproq jinslari va 
tarkibida  karbonat  va  alyumosilikati  kup  bo‘lgan  ohakli  mergellar  kiradi. 
Uzbekistondagi sement zavodlarida xom ashyo sifatida asosan ohaktosh va giltuproq 
ishlatiladi. Klinkerning kimyoviy tarkibi, massa bo‘yicha % hisobida quyidagichadir:  
SiO
2
 – 20...24;  Al
2
O
3 
– 4...7; Fe
2
O
4
 – 2...6; CaO – 62...68.
  
Ularni umumiy miqdori 
95  –  97%  boʻlishi  kerak.Ilgari  aytilganida  gidravlik  bog‘lovchi  moddalar  xam 
havoda,  xam  suvda  qotish  xususiyatiga  egadir.  Bo‘larga  portlandsement  va  uning 
turlari, xamda gidravlik ohak kiradi. Bo‘lardan tashkari shlaklar kullar, tabiiy tog jins 
va moddalari asosida olingan bir qancha gidravlik bog‘lovchi moddalar xam kiradi. 
Bu  bog‘lovchi  moddalar  tarkibida  kalsiy  silikat,  kalsiy  alyuminat  va  kalsiy 
ferritlarni borligi, ularga gidravlik xossalarini beradi.