Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

13.8-rasm. Tovarlar raqobatbardoshligini ta’minlovchi  unsurlar 
 
Firmalar o‘rtasida quyidagi raqobatni o‘zgartirish variantlari mavjud: 
•  Raqib firmalar sonini o‘sish bilan raqobat kuchayadi. 
•  Ko‘pgina  katta  firmalar  boshqa  firmaga  birlashib  lider  darajasiga  chiqish 
uchun aniq choralar qabul qilishi asosida raqobat kuchayadi. 
•  Tovarga bo‘lgan talab sekin o‘sganda raqobat kuchli bo‘ladi. 
•  Qachon  tarmoqda  xo‘jalik  yuritish  sharoitlari  firmani  narxini  pasaytirishga 
olib  kelsa  yoki  sotish  hajmini  oshirishdan  boshqa  vositalari  qo‘llanilsa  raqobat 
Tovarlar raqobatbardoshligini ta’minlovchi  unsurlar
Jahon standartlariga mos holda ishlab chiqarilishi
Nou - xauning yaxshi yo'lga qo'yilganligi
Yangi texnika texnologiyalardan foydalanish
Korxona marketing siyosatining yaxshi yo'lga 
qo'yilganligi
Ishlab chiqarish xarajatlarini maksimal tarzda 
kamaytirish va boshqalar

---

 
236 
kuchayadi. 
•  Qachon xaridor xarajatlari bitta marka iste’molidan uncha katta bo‘lmagan 
boshqasiga o‘tayotganda raqobat kuchayadi. 
•  Qachon bitta yoki bir necha firmalar o‘zining bozor ulushidan qoniqmagan 
bo‘lsa raqobat kuchayadi. 
•  Muvaffaqiyatli  strategik  qarorlarning  foydaning  o‘sishi  bilan  proporsional 
holda raqobat kuchayadi. 
•  Qachon  bozordan  chiqish  xarajatlari  katta  bo‘lganda  to‘siqlar  yuqori 
bo‘lganda raqobat kuchayadi. 
•  Qachon  strategiyalar,  resurslar,tashkiliy  xususiyatlar,  firma  missiyalari 
yuqori darajada farq qiladagan bo‘lsa raqobatning borishini aytish mumkin.  
Tarmoq  raqobatbardoshligi  mazkur  tarmoqda  ishlab  chiqariladigan  tovarning 
raqobatbardoshligiga  bevosita  bog‘liq.  Korxonalar  raqobatbardoshligi  tarmoqdagi 
holatga  va  uning  mavqeiga  ta’sir  ko‘rsatadi,  lekin  aynan  tovarning 
raqobatbardoshligi,  o‘z  navbatida,  korxonalarning  raqobatbardoshligiga  bevosita 
ta’sir  ko‘rsatgan  holda  ular  uchun  ham  hal  qiluvchi  omil  hisoblanadi.  Tarmoq  va 
korxona  (firma)ning  raqobat  jihatdan  ustunliklari  bir-biriga  o‘xshash  bo‘lib,  ular 
tashqi va ichki ustunliklarga bo‘linadi. 
Tarmoq va firmaning tashqi raqobat ustunliklariga quyidagilar kiradi: 
•  mamlakat raqobatbardoshligining yuqori darajasi; 
•  kichik va o‘rta biznesning davlat tomonidan faol qo‘llab-quvvatlanishi; 
•  mamlakat  iqtisodiyoti  faoliyat  ko‘rsatishining  sifatli  huquqiy  tartibga 
solinishi; 
•  jamiyat va bozorlarning ochiqligi; 
•  mamlakat iqtisodiyotini boshqarishning yuqori ilmiy darajasi; 
•  standartlashtirish  va  sertifikatlash  milliy  tizimining  xalqaro  tizim  bilan 
uyg‘unlashuvi; 
•  fan  va  innovatsiya  faoliyatining  davlat  tomonidan  tegishlicha  qo‘llab-
quvvatlanishi; 

---

 
237 
•  mamlakatni boshqarishni axborot bilan ta’minlashning yuqori sifati; 
•  mamlakat  ichida  va  jahon  hamjamiyati  doirasida  integratsiyalashuvning 
yuqori darajasi; 
•  mamlakatda past soliq stavkalari; 
•  qulay va arzon resurslarning mavjudligi; 
•  mamlakatda boshqaruv kadrlarini tayyorlash va qayta tayyorlashning sifatli 
tizimi va boshqalar. 
Tarmoq (firma)ning ichki raqobat ustunliklariga quyidagilar kiradi: 
•  tovarga bo‘lgan yuqori ehtiyoj; 
•  jamlash, ixtisoslashuv va kooperatsiyaning optimal darajasi; 
•  boshqaruvning yuqori sifatli axborot va me’yoriy-uslubiy asosi; 
•  etkazib beruvchilarning raqobatbardoshligi; 
•  sifatli  xomashyo  va  boshqa  resurslardan  foydalanish  imkoniyatining 
mavjudligi; 
•  resurslardan  foydalanish  samaradorligini  optimallashtirish  ishlarining 
bajarilishi; 
•  tub  yangiliklarning  yuqori  darajasi  (patentlangan  tovar,  texnologiyalar, 
axborot tizimlari va h.k.); 
•  menejerlarning raqobatbardoshligi; 
•  tovarning eksklyuzivligi; 
•  ko‘p ilm talab qiluvchi tovarlar eksportining yuqori ulushi; 
•  raqobatbardosh tashkilotlar va tovarlarning yuqori salmog‘i va boshqalar.