Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

7.1-rasm. Talabni o‘lchashni asosiy tushunchalari 
 
Bozor  talabini  prognozi  kelgusi  yilga  yoki  besh  yilgacha  qilinishi  mumkin. 
Prognoz qilinadigan davr qancha katta bo‘lsa, prognoz qilish shuncha qiyinlashadi. 
Bozor  talabiga  juda  ko‘p  tashqi  omillar  ta’sir  etadi.  Talabni  prognoz  qilishda 
demografik, geografik, iqtisodiy, texnologik, ijtimoiy – madaniy va boshqa omillarni 
ta’siri hisobga olinishi kerak. SHuningdek, bozor talabiga korxona tomonidan, uning 
marketing  dasturi  doirasida  amalga  oshiriladigan  turli  chora  –  tadbirlar  ham  ta’sir 
o‘tkazadi. 
Bozor  sig‘imi  –  bu  ma’lum  bir  vaqtda  mavjud  hajmdagi  va  tarkibdagi  tovar 
taklifi  shuningdek,  u  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  narx  darajasi  orqali  yuzaga  kelgan  talab 
miqdoridir. U natural va qiymat ko‘rsatkichlarida ifodalanadi. 
Bozor  sig‘imi  yuzaga  kelgan  narx  darajasida  ma’lum  davr  mobaynida  bozorda 
sotilishi mumkin bo‘lgan tovar va xizmatlarning umumiy hajmini ifodalaydi hamda u 
quyidagicha aniqlanadi: 
 

---

 
124 
B
s 
= T + I – E 
Bunda, 
B
s 
 - bozor sig‘imi; 
T – bozorga taklif qilingan tovarlar yoki xizmatlarning umumiy hajmi; 
I – import hajmi; 
E – eksport hajmi. 
 
Ichki  bozor  sig‘imini  hisoblashda  boshqa  bir  qancha  omillar  ham  hisobga 
olinadi,  ya’ni  to‘lov  qobiliyatiga  ega  bo‘lgan  talab,  yil  boshidagi  tovar  zahiralari 
qoldig‘i,  tovarlar  bozorining  to‘yinganligi,  o‘rtacha  kishi  boshiga  to‘g‘ri  keladigan 
iste’mol hajmi, korxonalar ehtiyojlari.