қилиб келтириш мумкин. Шу ислоҳотлар иқтисодий тараққиётнинг
юксалиш ига мустахкам пойдевор яратди. М амлакатда халқнииг тур
муш дараж асини кўтариш ва ҳукуматнинг иқтисодий куч-қудратини
ошириш тенденциясини мустаҳкамлаш да социал-демократиянинг
хизматлари катта бўлди. Бу тадбирларсиз замонавий индустриал
ривожланган дунёнинг ижтимоий-сиёсий тизимини тасаввур этиб
бўлм ас эди.
И ккинчи жаҳон уруш идан сўнг, Гсрманияда фаш изм ва С СС Рда
больш евизм таж рибаларидан хулоса чиқарган ҳолда,
Европадаги
социал-демократия реал сиёсатда марксизмдан алоқасини бутун-
лай узди ва ҳуқуқий давлатн ин г ижобий том онларини тан олди.
1951 йилда С оциалистик интернационал ўзи ни и г Ф ранкф урт
Д ек-ларацияси номли принциплар д астурини қабул қилди. Унда
дем ок-ратик социализм иинг асосий принциплари баён қилиб бе-
рилган эди. Австрия С оциалистик партиясининг 1958 йилда қабул
қилган Вена дастури ва Германия С оциал-дем ократик п артияси
нинг 1959 йилда қабул қилган Годесберг дастурида биринчи м ар
та пролетариат диктатураси, синфлар ўртасидаги кураш, хусусий
мулкни йўқ қилиш , иш лаб чиқариш воситаларини
ум ум лаш тириш
ва ҳоказоларга ўхш аган қоидалар қатъий рад этилди. Кейинчалик
социал-дем ократиянинг бош қа миллий отрядлари шу йўлдан бо
риш ди (аммо бу осонлик билан бўлгани йўқ. К им дир олдин, ким-
дир кейин, яна кимлардир 80- йилларда бу йўлнинг аф залроқ экан-
лигини тан олди).
Д унёнинг 42 та социал-демократик ва социалистик партиялари-
ни бирлаш тирган Социалистик интернационал жахон тараққиётида
ижобий омиллардан бири бўлди. Европа социал-демократияси Ғ арб
билан Ш арқ ўртасидаги кескинликни юмшатишга, Х ельсинки ж а
раёнининг
ижобий бориш ига, бош қа мухим жараёнларга ва, уму
ман, кейинги ўн йилликларда халқаро ахволнинг яхш иланиш ига
ўзларининг ҳиссаларини қўш иб келишди. Бунда В. Бранд, У. Паль
ме, Б. Крайский, Ф. М иттеран ва бош қаларнинг ҳиссалари беқиёс
бўлди. Улар XX аср социал-демократиясининг кўзга кўринган на-
мояндалари эдилар.
Бир қатор сабабларга кўра, Гарбий Европа давлатларининг либе
рал партиялари сўнгги қаторларга суриб таш ланди. А ммо А Қ Ш да
ижтимоий ислоҳотларни амалга ош ириш да демократик партия
етакчиликни ўз қўлига олди. Бу партия Ф. Д. РузВельтнинг “янги
йўиалиш ” давридаёқ либерализм ва социал-реф ормизмнинг илгор
ғояларидан ҳам унумли фойдалана бошлади.
16
Консерватив социал-и қтисодий кучларнинг катта г и на қисми
хам ижтимоий ислохотларнинг зарурлигини туш униб
ста бошлаган
эди. Ш униси диққатга сазоворки, консерватив партиялар урушдан
кейинги даврда хокимия т тепасида бўлганларида хам. маълум бир
ўзгариш лар билан булса-да, илгари сурилган йўналиш ни сақлаб
қолиш га харакат қилиш ар эди. Айрим холларда эса ҳатто
ижтимоий
кўмак ва хукуматнинг ижтимоий дастурларини кенгайтириш га хам
ҳаракат килар эдилар.
Бошқача айтганда, инқилобий силкиниш ларга қарши булган
купгина сиёсий оқимлар, иж тимоий-сиёсий хаёт ва турмуш тар-
зининг яхш иланиш и каби масалаларда
фикрлар якдиллигига эга
бўлиш ди. Ш униси диққатга сазоворки, 40- йилларнинг охиридан
60- йилларгача кўпгина Ғарб давлатларида хукуматнинг ижтимоий
ислохотларга аралаш уви принциплари масалаларида мўътадил кон-
серваторлар, либераллар ва социал-демократлар орасида ўзига хос
келишув (консенсус) юзага келди. Умуман олганда, бу даврда соци
ал-реформизм ва хукумат аралаш увининг
кейнсианс принциплари
масалалари ўзининг чўққисига чикди.
Do'stlaringiz bilan baham: