Talabalari uchun darslik

bir  yadroli  itbaliq
otalanmagan  tuxum 
hujayra (ikki yadroli)
Q  
O
I  blasiula 
tuxum  hujajTasining
y 
bo‘linmasligi
anomal  murtak 
Bir yadroli  voyaga  yetgan baqa
65  -  rasm.  Itba/iqning  ichagidan  olingan yadroni  baqaning  otalanmagan 
tuxum  hujayrasiga  ko ‘chirish  sxemasi.  Dj. Gerdon  tajribasi.
Dj.Gerdon  tom onidan  baqalar  ustida  olib  borilgan  nozik  kuzatishlar, 
tajribalar shundan  dalolat  beradiki:  1)  Tuxum  hujayraning  voyaga  yetish 
jarayonida  barcha  genlar  nofaol  holatda  b o ‘ladi.  2)  Tuxum  hujayra 
urug‘langach  uning b o ‘linib,  blastomeralami  hosil  etishi  dastlabki  tuxum
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

hujayradagi  irsiy  axborot  zaminida  amalga  oshadi.  D N K   replikatsiyasi, 
oqsil  sintezi  dastlabki  tuxum  hujayra  sitoplazmasining  zahirasidagi  6  ta 
blastula bosqichigacha R N K  sintezi  kuzatilmaydi  (65  rasm).  3)  Bir necha 
vaqt o ‘tgach  (kechki blastula  — ertagi gastrula)  yangi  rR N K lar sintezlana 
boshlaydi.  4)  Chunki  bu  vaqtga  kelib  tR N K   murtak genomida  rR N K  va 
tRJsIK  sinteziga  m a’sul  genlar  faollashadi.
Sutemizuvchi  hayvonlarda  esa  otalangan  tuxum  hujayra  b o iin ib   2 
ta,  4 ta blastomeralami hosil qilish mobaynidayoq murtak genomi faoliyat 
ko‘rsata  boshlaydi.
Blastomeralar soni  8 ta boiganda esa oqsil  molekulalarini sintezlanishi 
to iiq   murtak genlari  faoliyati  natijasida  го‘у beradi.  Bu qanday bilinadi? 
M a iu m k i  hujayra  oqsil  m olekulalarini  sintezlanishi  uchun  aw alo  
transkripsiya,  ya’ni  DNKdagi  irsiy axborotni  RNKga  ko‘chirish  zarur.
DNKdagi  u  yoki  bu  oqsil  molekulasini  sintezlashda  qatnashadigan 
gendan  nusxa  olish  uchun  D N K ni  m a iu m   joyidagi  qo‘sh  qavat  zanjir 
ferment  ta ’sirida  bir-biridan  uzoqlashishi  —  shishishi  kerak.  Shundagina 
D N K ning  «m a’noli»  zanjiridagi  gendan  iR N K   sintetaza  ferm enti 
ishtirokida  m R N K  sintezlanadi.  (66-rasm)