Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Keywords. Preschool, children's, book, fantastic, spiritual, moral and aesthetic, etc. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev rahbarligida 
maktabgacha tahlim tizimini tubdan takomillashtirish, mamlakatda milliy 
genofondni mustahkamlash, yosh avlodni yetuk kadrlar etib tarbiyalash 
masalalariga asosiy ehtibor qaratildi. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentning “Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish 
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoni hamda “O‘zbekiston Respublikasi 
Maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g’risida”gi qaroriga 
muvofiq yangi tizim yaratildi. Maktabgacha ta’lim sohasida yagona davlat 
siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish, maktabgacha ta’lim muassasalari 
davlat va nodavlat tarmog‘ni kengaytirish va moddiy texnik bazasini 
mustahkamlash, ularni malakali pedagog kadrlar bilan ta’minlash, maktabgacha 
ta’lim muassasalariga bolalarni qamrab olishni keskin oshirish, ta’lim - tarbiya 
jarayonlariga zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini tatbiq etish orqali 
bolalarni har tomonlama intellektual, manaviy-etuk, jismoniy rivojlantirish 
hamda ularni maktabga tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash vazifalari qo‘yildi. 
Tarbiyachining asosiy vazifasi - maktabgacha yoshdagi bolalarni 
qiziqtirish, ularda badiiy asarlarga qiziqishni uyg'otish, badiiy so‘zga muhabbat, 
kitobga hurmatni uyg'otish. Kitob taxmin qilish, "orzu qilish" imkoniyatini 
beradi. U yangi ma'lumotni aks ettirishga o‘rgatadi, ijodkorlik, mustaqil fikrlash 
qobiliyatini rivojlantiradi.Badiiy adabiyot aqliy, axloqiy va estetikaning samarali 
vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Bu bolaningfikrlashivatasavvurinirivojlantiradi, 
uning 
his-
tuyg'ulariniboyitadi.Bolaningnutqinirivojlantirishdabadiiyadabiyotningrolijudak
atta, ularsizmuvaffaqiyatgaerishishmumkinemas.
Ko‘pincha biz aytamiz: "Kitobbudunyoningkashfiyotidir". Darhaqiqat, 
o‘qishpaytida 
biz 
bolalarniatrofdagihayot, 
tabiat, 
odamlarningishi, 
ularningtengdoshlari, 
ularningquvonchlarivaba'zanhattomuvaffaqiyatsizliklaribilantanishtiramiz. Bola 
uchunbadiiykitobhartomonlamatarbiyalashvarivojlantirishningkuchlivositasidir: 
u 
bolalarningVatanga, 
o‘zonatabiatigabo‘lganmuhabbatinirivojlanishigahissaqo‘shadi, 
onatiligabo‘lganmuhabbathissiniuyg'otadi, 
bolalartasavvuriniuyg'otadivabolalaro‘yinigachorlaydi. 
Kitob o‘qiyotganda, nutq va estetik rivojlanish o‘rtasidagi bog'liqlik aniq 
ko‘rinadi, til o‘zining estetik funktsiyasida assimilyatsiya qilinadi. Lingvistik 
vizual va ifodali vositalarga ega bo‘lish adabiy asarlarning badiiy idrokini 
rivojlantirishga xizmat qiladi.San'at asarlari qahramonlari bilan suhbatlashishni 
o‘rganib, bolalar yaqinlarining va uning atrofidagilarning kayfiyatini sezishni 
boshlaydilar. Ular insoniy tuyg'ularni - ishtirok etish qobiliyatini uyg'otishni 
boshlaydilar. Yaxshilik, adolatsizlikka qarshi norozilik. Bu halollik, haqiqiy 
fuqarolik vujudga keltiradigan asosdir. 
Bolaning his-tuyg'ulari o‘qituvchisi tanishtirgan asarlarning tilini 
o‘rganish jarayonida rivojlanadi. Badiiy so‘z bolaga ona tili tovushining 

---

201 
go‘zalligini tushunishga yordam beradi, unga atrof-muhitni estetik idrok etishni 
o‘rgatadi va shu bilan birga axloqiy g'oyalarini shakllantiradi. 
Bolaningbadiiyadabiyotbilantanishishixalqijodiyotiningminiatyuralarida
n 
– 
bolalarbog'chalari, 
qo‘shiqlardanboshlanadi, 
keyin 
u 
ertaklarnitinglaydi.Chuqurinsonparvarlik, judaaniqaxloqiyyo‘nalish, jonlihazil, 
majoziytil – bufolklorminiatyuralariningo‘zigaxosxususiyati. 
Badiiyasarbolaninafaqato‘ziningyorqinmajoziyshakli, 
balkisemantikmazmunibilan 
ham 
o‘zigajalbqiladi.Kattayoshdagimaktabgachayoshdagibolalarmehnatniidroketgan
da, 
belgilarasosidaongliravishdaasoslantirilganbahoberishlarimumkin, 
ularo‘zlariningfikrlariasosidao‘zlariyaratganobrazlardanfoydalanadilar. 
Badiiyadabiyotkattayoshdagimaktabgachayoshdagibolalardaxulq-
atvormadaniyatinishakllantirishningmuhimvositasidir.Badiiyasarbolalarningmad
aniyxulq-atvorinishakllantirishgayordamberadi, 
keyinchalik 
u 
o‘zharakatlaridarahbarlikqildi. 
Bu 
bolalaradabiyoti, 
maktabgachayoshdagibolalargaodamlaro‘rtasidagimunosabatlarningmurakkablig
ini, 
insoniybelgilarningxilma-xilligini, 
muayyantajribalarningxususiyatlariniochibberishgaimkonberadivabolalarningqa
hramonlar, 
keyinesaularningatrofidagiodamlarningharakatlarigahissiymunosabatipaydobo‘li
shigahissaqo‘shadi. 
Badiiyadabiyotdabolalarrolmodellarisifatidafoydalanishlarimumkinbo‘lganmada
niyxulq-atvornamunalarikeltirilgan. 
Xulqmadaniyatinishakllantirishdabadiiyadabiyotdarslariningo‘rnikatta.Is
hnitinglab, bola atrofdagihayot, tabiat, odamlarningishi, tengdoshlaribilan, 
ularningquvonchlari 
vaba'zidamuvaffaqiyatsizliklarbilantanishadi. 
Badiiyso‘znafaqatongga, balkibolaning his-tuyg'ularigavaharakatlariga ham 
ta'sirqiladi. 
So‘zbolaniilhomlantirishi, 
yaxshilanishistaginiuyg'otishi, 
yaxshinarsaqilishi, 
insoniymunosabatlarnianglashgayordamberishi, 
xatti-
harakatlarningnormalaribilantanishishimumkin. 
Badiiyadabiyotnixulq-
atvormadaniyatiniyuksaltirishvositasisifatidaishlatganholdao‘qituvchibolalardain
soniytuyg'ularnivaaxloqiyg'oyalarnishakllantirishuchunasarlarnitanlashga, 
badiiyasarlarnio‘qishvasuhbatlaruslubigaalohidae'tiborberishikerak.