Наманган мухандислик-курилиш институти транспорт факультети энергетика кафедраси битирувчиси

i. 
Қўйилган масаланинг ечими учун зарур бўлган дастурий 
воситалар тахили 
Юқорида 
айтилганидек, 
бугунги 
кунда 
жуда 
кўплаб 
автоматлаштирилган лойихалаш тизимлари учун дастурий воситалар амалда 
қўлланилмоқда. MAPLAB, MatCAD, MultiSim, OrCAD, PCAD ва AutoCAD, 
WorcBench кабилар. Бу дастурлар электрон қурилмаларни лойихалаш 
этапларининг бир қисминигина яъни, қурилманинг принципиал схемасини 
тайёрлаш ёки геометрик моделлаш қисминигина ўз ичига оладилар. 
PROTEUS VSM дастурий мажмуаси эса, юқорида эслатиб ўтилган барча 
дастурлар вазифасини ҳамда уларга қўшимча микропроцессор ва 
микроконтроллерларни дастурлаш технологиясини ҳам ўз ичига олади.
ii. 
Қурилманинг блок схемасини лойихалаш. 
Харорат ўлчовчи қурилманинг блок схемасини лойихалаш учун бу 
қурилманинг блокларини сони ва вазифаларини аниқлаймиз. Бу қурилмада 
унинг юқорида келтирилган талаблари асосида албатта: 

---

56 
 харорат ўлчаш блоги,
 светодиодли рақамли индикатор блоги,
 марказий бошқариш қурилмаси,
 кимёвий электр энергияси манбайи – аккумулятор,
 аккумуляторни зарядлаш қурилмаси,
Қуйидаги 1 – расмда лойихаланаётган қурилманинг блок схемаси 
келтирилган: 
 
 
 
c. Қуёш батареяси блоки. 
Қуйидаги 2 – расмда қуёш батареяси келтирилган. Кремний асосидаги 
р-n ўгишли гомоген ЯЎ материаллари асосида яратилаётган ҚБ ларининг 
самарадорлигини ошириш асосан потенциал тўсиқнинг чуқурлигини 
(қалинлигини) камайтириш орқали эришилмоқда. Бу параметр олдин 
кремний учун 7-10 мкм ни ташкил қилар эди, ҳозир эса бу 0,1 -
0,015 мкм гача камайтирилди. Р-n ўтиш чуқурлигини камайтириш ва уни 
юзага чиқариш мақсади умуман айтганда тушунарли ҳол, зеро қуёш 
нурланишининг катта қисми жуда юпқа қатламда ютилади. Аммо бу юпқа 
юза қисмида заряд йўқотишлар ҳам сирт рекомбинацияси натижасида жуда 
катта қийматларга эга бўлади. 

---

57 
2 – расм. Қуёш батареялари. 
Бу йўналишдаги мантиқий чегара бўлиб ҚК ларининг сирт- 
тўсиқли тизимларнинг ҳар хил турлари ҳисобланади. Улар умуман 
легирланган қатламсиз бўлиб, ҳажмий заряд ҳосил қилган майдон 
деярли фронтал юзагагина таъсир қилади. Р-n ўтиш чуқурлиги ~0,2 мкм 
бўлган кремний асосидаги ҚЭ ишлаб чиқарилиши натижасида, қисқа 
тўлқинли оптик нурланиш таъсирида ҳосил бўладиган заряд ташувчиларнинг 
фазовий ажратиш муаммоси кўп жиҳатдан ҳал бўлди.